O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi

(A.  D.)  Birov  to‘rtdan  birga  vmas,  sheriklisha  xam  bir  ketmon  ur-mysdi.  (A.  Q.) 

Uning  ko‘z  oldida  yuzdan  to‘qsonna  uradigan  uchar  bir  odam  gaedalandi.  (A. 

Q.) 

YArim  (yorti),  chorak,  nimchorak  so‗zlarn  ham  kasr  son  hnsob-lanadi.  YArim 

so‗zining  o‗zagi  yormoq  fe‘li  bilan  bog‗liq  bo‗ -lvb,  ma‘lum  qismning  yarmv 

---

ma‘nosini bildiradi. Ba‘zan bu so‗z biror narsaning o‗rtasi degan ma‘nopi ham 

bildiradi: Qoq yarim kechada yo‘lga tushibman. (0.) YArchm yo‘lda esimga 

tushdi. Quyosh  adirga yarim  belidan botib turibdi.   (S. A%m.) 

Bu  so‗z'  ba‘zan  belgi  bildiruvchi  so‗zlarga  bog‗laiib,  bedgi-ning  to‗liq 

emasliginn  ko‗rsatadi:  A’zam  ikkovimiz  yarim  qo-rong‘i  samovarda  poxolgami 

o‘tirib olamiz. (0.) YArim ochiq  ko‘zlari bilan eshakni qidira ketdi. YArim 

odam, yarim may-mun qiefasidagi bu ikki jonivor kelib xonga salom berdi. (L. 

Q.)     - 

YArim  so‗zi  mnqdor  bildnrgapda  ba‘zan  -ta  affiksnni  ham  oladi:  Bobom 

yarimta  tishini  ko‘rsatib  kuldi,  (0.) YOniga yarim,-t nonni tiqib maktabga ketadi. 

(0.) Bu  so‗z qo‗shma so‗e tar-knbnda keladi: Xayoli    qochib, salom-alikni xam 

yarimta qil- 

Yrim so‗zi yorti so‗zi bilan  birga juft so‗zni hosil  qila- 

di:  Hikoyat ovqatni yarim -yorta ichdi. (A. Ubaydullaev.) YArim -yorti shilar 

bizga yoqmaydi. 

Bu  so‗z  bitta  so‗zidan  keyin  juft  holda  keladi:  Qolganini  bitta-yarimtaga 

berarsan. (S. Ahm.) Onda-sonda bitta-yarimta do‘koi ochits. 

Lskin  bir  va  prim  sonlari  juftlanmay  qo‗shma  so‗z  holida  qo‗llanganda  aniq 

miqdorni  bildiradi:  Traktor  bir  yarim  kun  ishlab...  (A,  Q.)  Bundan  bir  yarim  yil 

muqaddam..  (S.  Ahm.)  YArim  so‗zi  boshqa  sonlar  bilan  ham  qo‗shilib,  butun  va 

uping  qismi  ma‘nosini  bildiradi:  Plaini  bir  yuz  o‘n  ikki  yarim  pro-sent  bajardi. 

(A,  Q.) Biz akki  yarim  yil  ichida...  (As.  M.) 

YArim  so‗zi  ba‘zan  qo‗shma  so‗zlar  tarkibida  ham  keladi:  YArim  shar, 

yarim  orol,  yarim mustamlash,  yarim doira. 

Kasr  soplar  chorak,  nimchorak  so‗zlari  bilan  ham  ifodala-nadi.  CHorak, 

nimchorak  so‗zlari  fors  tilidan  kirgan  bo‗lib,  noryak  —  to‗rtdan  bir  bo‗lak, 

nimchoryak, (chorakning yarmi) sak-kizdan  bir  bo‗lak  degan  ma‘noni bildiradi. 

Nim  so‗zi'ham  ba‘zan o‗zbek tilida yarim ma‘nosida keladi:  nim qoroig‘i— 

yarim  qorong‘i.  Nim  so‗za  ba‘zan  yarim  degan  ma‘nodan  bir  oz  uzoqlashib, 

kamlik  bildiruvchi  morfsmaga  aylanadi:  nim  push-ti  gul,  nimrang  choy  va 

hokazo. Nimchorak qa doq pashmakni olib... (0.)  

Kasr  soplar  tarkibida  kam,  ko‘p,  salkam  kabi  so‗zlar  ishti-rok  etgan  birikmalar 

orqali  ham  ifodalanadi:  Respublika-miz  Ittifoqimizda  etishtiriladigan  paxtaning 

uchdan  ikki  qismidan  ko‘prog‘ini  bersdi.  (Gazetadan.)  Har  kuni  go%  bitta,  goh 

chorak kam. bitta bo‘lka olamiz. (A. Q.) Dilbar bu oilada salkam bir yil yashadi. 

(S. A%m.) Handalagi salkam bir sop  buldi. (0, YO.)  

Kasr  sonlar  butun  soklar  bilan  birga  aralash  soppi  hosil  qiladi.  Bunday  holatda 

pxlitlikpi  bildiruvchi  sondan  keyip  butun  so‗zi  va  kasr  sonlar  keltiriladn:  1,09— bir