O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi

Kamida  (kami  bilan)  so‗zi  birga  keladi:  Kamida  besh  ming-ta  yangi 

texnologiya uskunalari o‘rnatiladi. (Gazetadan.)  Planga qo‘shimcha kami bilan 

o‘n besh million so‘m gejaladi. (Gazetadan.) 

Ortiq,  mo‗l(roq)  so‗zlari  bilan  birga  qo‗llanadi:  Ko‘chalar-ning  ikki  yuziea 

sakson besh mingdan ortiqroq ko‘chat o‘tqozil-di. (A. Q.) 

3.  CHama  sonlar  morfologik  va  kompozitsion  usulning  kom-binatsiyasi  orqali 

ham  hosil  qilinadi:  Juftlanib  kelgan  chama  sonlardzk  so‗ng  -cha,  -larcha,  -larda 

kabi  affikslar  qo‗-shiladi:  Elektrostansiyamiz  ellak-oltmishtacha  lampochkalar-ni 

arang  qizdirar  edi.  (A.  Q.)  Orol  to‘rt-to‘rt  yarim  tanoblar-cha  kelar  edi.  (A.  Q-) 

O‘ttiz-qirq  yoshlardagi kishi bizni qar-shilaydi. (0.) 

CHama  sonlar  miqdor  bildirib  hol,  aiiqlovchi  va  otdashib  turli  gap  bo‗lagi 

bo‗lib  keladi:  Ikki-uch  intilib  shoxni  ush -lay  olmadi.  (A.  Q.) Barov eshikni 

ikki-uch  tepdi.  (A.  Q.)  Hol  vazifasida  kelgan  bunday  sonlarda  taxmiya 

ma‘nosidan aniq-lik ma‘nosi kuchlnroq  bo‗ladi. 

Jamlovchi  son.  Jamlovchi  son  bir  turdagi  predmet-larnipg  yig‗indisini  ifodalash 

uchun  qo‗llanadi.  Ular  odatda  o‗ndan  kam  bo‗lgan  sonlarga  maxsus  affikslarning 

qo‗shilishi-dan  hosil  qilinadi. 

Jamlovchi  sonlar  sanoq  sonlarga  quyidagi  affikslarning  qo‗gailishidan  hosil 

bo‗ladi: 

1)  -ov  affiksi  ko‗piicha  ikki,  uch,  to‘rt,  besh  sonlariga  qo‗-shilib, 

predmetlardagi jamlik ma‘nosini  bildiradi.  

Jamlovchi  sonnnng  bu  formasi  doim  egalik  affikslari  bilan  birga  qo‗llznadi: 

Ikkovimiz  ham sekin pastga tushdik. (0.) Ikkovi xam Qurbon ota bilan xayrlashib 

jo‘nadi. (A, Q.)  

-ov  affiksi  ikki  so‗ziga  qo‗shilganda  ikki  shaxsni  ifoda-laydi  va  ba‘zan  har  ikki 

shaxs  nomi  izohlovchk  sifatida  kel-tiriladi:  Larisa  bilan  Qo‘chsor  ikkovlari 

yo‘lga  chiqishdi.  (0.  E.)  Ba‘zan  ikki  shaxsning  biri  ko‗rsatilib,  ikkovi  soni 

keltiriladi:  G‘afforjon  ikkovimizga  joy  soldim.  (A.  Q.)  Dadam  ikkovi  hamon 

shivirlasiadi. (A. Q.)  

YAkkmdan  ortiq  sonlarda  ham  ba‘zan  izohlovchilar  qo‗l-langanda  yuqoridagi 

holatni  kuzatish  mumkik:  Men,  Mamajon,  SHarifjon  degan  bola  uchovimizga... (A, 

---

Q.)  ...odamlardan  ik~  kitasini  qo‘shib  beraman,  uchovlaring  o‘tin  qilasanlar.  (A. 

Q.) 

-ov  affiksi  to‘rt,  besh  va  olti  sonlariga  ham  qo‗shiladi.  To‘rtovlari  qotib -sotib 

kuldi.  (A.  Q.)  Beshovlarangni  bir  zveno deymiz. (A. Q.) SHu  oltovim iz bir 

tan, bir jon bo‘lib. kurashaylik. (0. E.)  

Ba‘zi  vaqtda  -ov  affiksi  -ovlon  shaklida  kelib,  jamlik-ni  ko‗rsatadi:  Ikkovlon 

piyodalab  Jilvon  kapaga  kirib  ket -dik.  (S.  Ahm.)  Beshovlon  birdan  xaxolab 

yubordik.  (A. Q.) Ol-tovlon  ola  bo‘lsa,  og‘zidagin  oldirar.  (Maqol.) 

-ov  affiksini  olgan  jamlovchi  sonlar  dsshm  zgalt  affiks-lari  bilan  birgalikda 

qo‗llangani  uchun  otlashib,  gapda  ot  va-zif-ysida  keladya.  Lekin  sonning  boshqa 

turlaridan  farqli  ravishda  sifatlovchn  aniqlovchi  vazifasini  bajarmaydn:  O‘chov-

imizning  maqsadimiz  bir.  Beshovilshz  bir  quti  urug‘  olsak,  nainki  eplab 

boqrlmasak. (A. Q.) Qizlarning uchoviga xam  mukofot berildi; 

2)  jamlovchi  sonlar  -ala  affiksining  so‗shilishidan  hzsil  qilinadi.  Bu  affiks 

ko‗proq  ikki,  uch,  to‘rt,  besh  sonlariga  qo‗-shiladi,  olti  va  etti  sonlariga  esa  kam 

qo‗shnladi.  Adabny  tnlda  bulardan  yuqori  miqdor  anglatuvchi  sonlar  bilan 

deyar-lya  birga  kelmaydi.  -ala  affiksining  qo‗shilishi  natijasida  ham  sonlarning 

o‗zak  sostavida  ma‘lum  fonetnk  o‗zgarish.  yuz  beradi.  Ikki  so‗zidagi  so‗nggi  i 

tovushi tushib qoladi. Masa-lan,  ikk(i)alamiz. 

-ala  afflksi  ham  I  shaxs  birlikdan  boshqa  hamma  shaxs  va  sondagi  egalik 

affikslari  bilap  birga  qo‗llapadya. 

-ala  affiksi  ikki-uch  (ba‘zan  to‘rt)  sonlariga  bevosita  qo‗shiladi.  Ba‘zan  esa 

o‗zaKka  bevosyta  qo‗shilmay,  donalik  son  affiksi  -ta  dan  keyin  keladi: