O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

Mantiq
- tafakkur qonunlari, shakllari va usularini o’rganuvchi fan. 
 
Mantiqiy isbotlash
– biror fikr, mulohazaning chinligini, chinligi avvaldan 
tasdiqlangan boshqa mulohazalar orqali asoslash. 
 
Mantiqiy kvadrat –
mulohazalar (hukmlar) o’rtasidagi munosabatlarning
sxematik ifodasi. 
Mantiqiy usul
– uning yordamida bayon etilayotgan mulohazalarga asoslanib 
tafakkur shakli muayyan tipdagi buyumlar munosabatini aks ettiradi. 
Mantiqiy qonunlar
– inson tafakkurigagina xos bo’lgan, inson tafakkurida turli 
fikr, mulohaza, muhokamalar munosabatidagina amal qiladigan qonuniyatlardir. 
Muammo
– javobi bevosita mavjud bilimda bo’lmagan va yechish usuli 
noma’lum bo’lgan savol. 
Nazariya 
- ma’lum predmet sohasiga oid tushunchalar, qonunlar, gipotezalar, 
g’oyalarni sistemaga solib, u haqida yaxlit tasavvur hosil qiladigan, yangi 
fundamental umumlashmalar yaratishga olib keladigan, shu sohadagi hodisalarni 
tushuntirish, oldindan ko’rish imkonini beradigan ishonchli bilim. 
Nozidlik qonuni
– ayni bir predmet yoki hodisa haqida aytilgan, ikki o’zaro bir-
birini istisno qiluvchi (qarama-qarshi yoki zid) fikr bir vaqtda va bir xil nisbatda 

---

246 
birdaniga chin bo’lishi mumkin emasligini, hyech bo’lmaganda ulardan biri albatta 
xato bo’lishini ifodalaydi. 
Norma (me’yoriy qoida) – 
amalga oshirilish zarur bo’lgan yoki istisno 
qilinadigan hatti-harakatlarni bildiradi. 
Normativ hukmlar – 
boshqa hukmlar singari mantiqiy qiymatga
ega , ya’ni chin yoki xato fikrni ifodalovchi hukmdardir. 
Kategoriya 
– tushunchaning maxsus turi. Kategoriya buyumlar munosabati va 
bog’lanishlarini inson ongida eng umumiy tarzda in’ikos ettiradigan ilmiy tushuncha.