O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

Argumentlarga nisbatan qoida
Tezisni asoslash uchun 
keltirilgan argumentlar 
chin xukmlar Bulishi va 
bir-biriga zid Bulmasligi 
lozim. 
Argumentlar tezisni 
asoslash uchun yetarli 
Bulishi kerak. 
Argumentlar tezisdan 
mustaqil xolda 
chinligi isbotlangan 
xukmlar Bulishi 
lozim 
Isbotlash usulining qoidasi 
Tezis argumentlardan mantiqiy tarzda 
kelib chiqadigan xulosa Bulishi lozim 
4 (4.1.)-slayd 
Isbotlash va rad etish qoidalarining buzilishidan
kelib chiqadigan mantiqiy xatoliklar
I. Isbotlanayotgan tezisga aloqador xatoliklar 
Тезисни рад 
этиш 
Аргументни рад 
этиш 
Демонстрацияни рад 
этиш 

---

232 
Tezisni almashtirish 
Insonning shaxsiy sifatini 
qilib tezisni almashtirish 
Ortiqcha yoki kam 
isbotlashga urinish 
natijasida tezisning 
almashinishi 
II. Argument (asos)larga taalluqli xatolar 
Asoslarning xatoligi 
Asoslarni avvaldan 
taxminlash shaklidagi xato 
«Aylanma isbot etish» 
deb nomlanuvchi xato 
III. Isbotlanayotgan usuli (demonstrasiya)
bilan bog’liq xatolar
«Yolg’on» 
(soxta) isbotlash
Shartlangan fikrdan, 
shartlanmagan fikrga o’tish 
Xulosa chiqarish 
qoidalarining buzilishi 
bilan bog’liq xatolar 
Deduktiv xulosa 
chiqarishda uchrashi 
mumkin Bo’lgan 
mantiqiy xatolar 
Induktiv 
xu-
losa 
chiqa-
rishda 
uchra-
shi 
mumkin 
Bo’lgan man-
tiqiy xato-lar 
Analogiyada 
uchrashi 
mumkin 
Bo’lgan 
mantiqiy 
xatolar 

---

233 
(4.1.)-slayd. 
Bahs yuritish san’ati (eristika) va uning 
o’ziga xos qoidalari 
 
 
 
 
-
zaruriyatsiz bahslashmaslik; 
-
mavzusiz bahs yuritmaslik va bahs davomida mavzudan chetga
chiqmaslik yoki mavzuni o’zgartirmaslik; 
-
bahs mavzusi yuzasidan o’zaro zid yoki qarama-qarshi fikrlar 
-
Bulmasa, bahsni to’xtatish; 
-
mavzuni yaxshi biladigan, aqqlli odamlar bilangina bahslashish; 
-
bahs yuritishda mantiqiy qonun-qoidalarga amal qilish, o’zining va muxolifining
fikrlaridan xulosa chiqara olish, mantiqiy ziddiyatlarni aniqlash va bartaraf etish, 
asoslar to’g’ri 
Bo’lsa, isbotlashning ham to’g’riligini e’tirof etish va h.k.; 
-
bir bahs doirasida bahslashish usullarini
aralashtirib yubormaslik. 
 

---

234 
6 (4.1.)-slayd. 
 
 
Muammo – 
javobi bevosita mavjud bilimda Bulmagan va yechish usuli noma’lum
Bo’lgan savol
. 
 
 
 
 
 
Илмий муаммони қўйиш ва ҳал этиш 
Муаммоли 
вазиятни 
аниқлаш 
Муаммони ҳал 
қилиш усулларини 
аниқлаш
Муаммони ҳал 
қилиш 
воситаларини 
аниқлаш

---

235 
7 (4.1.)-slayd 
Gipoteza – 
o’rganilayotgan hodisaning sabablari va xususiyatlarini tushuntiradigan 
asosli taxmin tarzidagi bilim shakli.