O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

IZOHLI LUG‘AT (GLOSSARIY) 
 
Aristotel 
(er.av. 384-322 y.)
- “Mantiq”ni mustaqil fan sifatida asoslab bergan 
yunon mutafakkiri. 
Al-Forobiy 
(873- 950 y.)
– o’z asarlarida mantiq masalalarini keng ravishda izchil 
tadqiq etgan Markaziy Osiyolik mutafakkir. 
Ayniyat qonuni
– ma’lum bir predmet yoki hodisa haqida aytilgan ayni bir fikr, 
ayni bir muhokama doirasida ayni bir vaqtda o’z-o’ziga tengligini ifodalaydi . 
Analiz 
– tadqiq etiluvchi obyektni fikran tarkibiy qismlarga ajratish usuli. 
Analogik xulosa chiqarish
– ehtimoliy xulosa chiqarish, bir xususiy holatdan
boshqa xususiy holatga qarab fikran harakatlanish. 
Argumentlar
- tezisning chinligini asoslash uchun keltirilgan hukmlar. 
Gipoteza
– o’rganilayotgan hodisaning sabablari va xususiyatlarini 
tushuntiradigan asosli taxmin tarzidagi bilim shakli. 
Deduktiv xulosa chiqarish
– umumiy predmetlarning mohiyatini o’rganish 
orqali uning yakka, xususiy jihati haqida xulosa chiqarish. 
Diz’yunktiv hukm
– ayiruvchi hukmlar. 
Definisiya
- tushunchalarni ta’riflash. 
Javob – 
predmet haqidagi avvalgi bilimni qo’yilgan savolga muvofiq holda 
aniqlashtiradigan, to’ldiradigan yangi hukm (mulohazadan) iborat. 
Yetarli asos qonuni
– fikrlashning isbotli, ishonarli bo’lishini talab etuvchi 
mantiqiy qonun.
 
 Implikativ hukm
– shartli hukmlar. 
 
 Induktiv xulosa chiqarish
- yakka, xususiy predmetlar mohiyatini o’rganish 
orqali umumiy xulosa chiqarish.
Isbotlash usuli 
(demonstrasiya)
 
– tezis bilan argumentlar o’rtasidagi mantiqiy 
aloqa. 
“Logika”
– grekcha “logike” so’zidan olingan bo’lib “so’z”, “fikr”, “qonuniyat” 
ma’nolarini anglatadi. Arabcha “mantiq” so’ziga mazmunan mos keladi.