O’zbekiston respublikasi veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish qo’mitasi samarqand veterinariya meditsinasi instituti veteriariya jarrohligi kafedrasi operativ xirurgiya va anesteziologiya fanidan

Urgochi cho’chqalarni axtalash
Urgochi cho’chqalarning tuxumdoni 1,5 – 4 sm. tukan cho’chqada korin bushligini urtasida joylashadi. Tuxumdonlar ung tarfga siljitgan.
Kon bilan taminlanishi – tuxum arteriyasi, prvanial bachadon
Innervasiya – tos nervi
Kursatmasi – bokuvni yaxshilash. Kuzgalish davrida 30 % yogni yukotadi, 5 – 8 kg bir boshga. Axtalanganlari 10 – 15 % ogirlashadi, bovuk 15 – 30 kunga kiskaradi, jasatini ogirligi 30 % kuprok.
4 – 8 oyligida yoki bokuvga kuyidan 2 xafta oldin
Fiksasiya – chap tarafga boshini pastka karatib 45^oS burchakda
Og’riksizlantirish – muskul orasiga 2,5 % aminarin 1 ml 25 kg, kesim chizigi buylab indentrasiya usuli 0,5 % novakain.
Texnikasi – kesim o’ng tarafdan maklokdan 2 – 3sm pastrok, tuqqanlarda 5 – 7 sm, uzunligi 4 – 7 sm to 10 sm gacha. Barcha to’qimalar kesiladi, kursok parda kaychi bilan teshiladi. Jarohat orkali tuxumdon tashkariga chikariladi. Tajdan ligitura utkazib boglanadi va olib tashlanadi. Shunday kilib chap tarafdagisi xam olib tashlanadi. Teriga 2 – 3 tugunli chok kuyiladi.


15-MAVZU: SIYDIK AYIRISH A’ZOLARIDA O’TKAZILADIGAN OPERATSIYALAR
MA’RUZA MAVZUSI :

1. 
   Anatomo – topografik ma’lumotlar.
   
2. 
   Jinsiy a’zo nevrlarini og’riksizlantirish.
   
3. 
   Operasiya yulim bilan filor va para fillorni davolash
   
4. 
   Otlarda jinsiy a’zosini aputisiyasi
   
5. 
   Chop oblastidagi operasiyalar: anatomo – topografik ma’lumot, uretrotomiya, uretrostomiya.
   
6. 
   Siydik pufagidagi operasiyalar; anatomo – topografik ma’lumot, sistotomiya.
   

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   .Operativ xirurgiya – X.K. Rustamov, Ya.A.Axbutayev, B.D.Narziyev – 1997.
   
2. 
   Operativnaya xirurgiya – I.I.Magda – 1990.
   
3. 
   Xirurgiya krupnogo ragatogo skota – P.S.Kuznesov – 1974.
   
4. 
   Operativnaya xirurgiya – I.K.Shomirzayev – 1987.
   
5. 
   Novoye licheniye nezaraznqx bolezney selsko-xozyaystvenqx – V.R.Mosin –
   
6. 
   1973.
   
7. 
   A. David Weaver, Guy St Jean, Adrian Steiner “Bovine surgery and Lameness” USA,
   

2005
Jinsiy a’zo - penis murakkab tuzilgan bo’lib, muhim vazifani bajaradi, urug’donda tayyorlangan jinsiy xujayralarni ugochi hayvonlar jinsiy organiga kirtish, shuningdek, siydik chikarish uchun xizmat kiladi. Jinsiy a’zoning orka kismi uning negiz deyiladi, bu kism tos suyagining kuymich burtigidan boshlanadi vash u joyda ikkita oyokcha – erura penis xosil kiladi. Oyokchalarning xar kaysisi kuymich – novak muskuli – m.ischocavernosus bilan koplangan. Jinsiy a’zoning oyokchalari birlashib jinsiy a’zo negizi – radix penis ni xosil kiladi. Kavak tana yukoridan ok parda bilan koplangan (tunica alhuganea) undan bir kancha tusik ipchalar tarkalib, galvir shaklini xosil kiladi. Ereksiya vaktida anna shu galvirsimon bulimlarga kon kuyiladi.
Jinsiy a’zo uch kismdan iborat: negiz, tana va bosh tana – corpus penis urtasian ung va chap kismdarisha bulingan, boshi – glans penis jinsiy a’zoing eng oldingi kismi xisoblanadi.
Tanasini dorzan yuzasida kon tomirlar va nervlar uchun arikcha, ventral yuzasida esa siydik – jinsiy kanali (analis urognitalis) joylashgan.
(Jinsiy a’zo ikki kismdan iborat: fiksasiya (boglangan) kilingan va bush.
Jinsiy a’zoning ustki kismini urab turgan teri ichki va tashki kavatlardan iborat. Teri xalta jinsiy a’zoni ximoya kilish uchun xizmat kiladi. Tashki kavati – lamina cutanea bilan, ichki kavati lanius vercirales orasida teri xalta (perkusiya) bushligi - cavaum praeputi bulib, unda xaltani moylab turadigan suyuklik smegma tuplanadi.
Teri xalta bo’shlig’iga xalta teshigi – ostium praeputiale ochiladi. Jinsiy a’zo ereksiyaga kelganda teri xalta taranglanib tekisolanadi. Bunga xalta taranglovchi muskul m.praeputiale cranialis yordam beradi. Jinsiy a’zoning boshi jinsiy a’zo muskuli – m.retractor penis orkali xalta ichiga tortiladi. Jinsiy a’zo kavsh kaytaruvchi va cho’chqalarda yorgokning orasida «S» simon burma xosil kiladi. Otlarning jinsiy a’zosi juda salmokli bulib, yon tomoni sikikrok, govak tanasi juda rivojlangan bulib, boshi kalpokcha – corona glandis xosil kiladi.
Jinsiy a’zo uchta fassiyadan iborat, xususan, chukur va yuza.
Siydik – jinsiy kapal ( canalis upogenitalis uretra- siydik pufagini pastki kismidan boshlanib to jinsiy a’zoni bosh kismida tugaydi. U ichkari tarafdan shilimshik parda bilan tashki tarafdan govak pardadan tashkil topgan. Unga urug’ kanallari va prostata, piyozchasimon bezlar ochiladi.
Kon bilan ta’minlanishi – jinsiy a’zo aretriyalari va yonuvchi arteriya orkali
Innervasiyasi – kuyidagi nevrlar bilan ta’minlanadi, jinsiy a’zo nervi, tugri ichak nervi.
Jinsiy a’zo nervi – n.pudendus dumgazaning uchinchi va turtinchi juft nevrlaridan paydo buladi.
Shu nervlar ogriksizlantiriladi.
Kursatma – jinsiy ogrikni chikarib urganish va uzidagi utkaziladigan operasiyalar vaktida texnikasi – otlarda chap kul bilan anusni tagida kuymiya artyagini yoysimon kesik topiladi. №1090 igna chap va ung tarafdan to suyakka temincha yuboriladi va siljitib 20 mm 3 % novakain eritmasi yuboriladi 5 – 7 minut keyin a’zo xaltadan asta – sekin tushadi 2 soat davom etadi.
Tovuklarda – ignaning sanchish nuktasi dumgshazada kuymich payining urta kismining ichkari tarafida. Buning uchun 2 igna kerak: yuboruvchi va inneksiya kilish, tebrov va 10120, 12120 igna.
Inga sanchiladi yunalishi kranno – ventral, butun uzunligiga va 40 ml 2 % novakain eritmasi yuboirladi. Bunda tugri ichak nervi xam ogriksizlantiriladi. 1,5 – 2 soatgacha davom etadi.