O’zbekiston respublikasi veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish qo’mitasi samarqand veterinariya meditsinasi instituti veteriariya jarrohligi kafedrasi operativ xirurgiya va anesteziologiya fanidan

OLDINGI OYOQLARNING ANATOMO-TOPOGRAFIK TUZILISHI, NERVLARNI OG’RIQSIZLANTIRISH


Darsning maqsadi. Talabalarga hayvonlarning oldingi oyoqlarining anatomo-topografik tuzilishi va nervlarini og’riqsizlantirishni puxta o’rgatish.


Jihoz va asbob-uskunalar. Rangli jadvallar, oldingi oyoq skeleti, mulyajlar, qotirilgan preparatlar, o’lik va qarovdagi hayvonlar, 2% va 3% li novokain eritmasi, shpris, ignalar, Kuper qaychisi, 3-5% li yodning spirtdagi eritmasi, paxta.


Darsning o’tilish uslubi. Amaliy mashg’ulot jarrohlik klinikasida, veterinariya punktarida, chorvachilikka ixtisoslashtirilgan fermer xo’jaliklarida hamda insektorlarda olib borish mumkin.
Ajratilgan oldingi oyoq preparatlarida talabalar nervlarni o’tkazuvchanlik usulida og’riqsizlantirish usullarini o’zlashtiradi, panjaning bukuvchi chuqur payida tenotoniya o’tkazish, bo’g’imlarda, shilliq xaltacha-bursa pay qinlariga sanchish usullarini o’rganishni o’zlashtiradi.
Ot va qoramollarni oldingi oyoqlaridagi nervlarni o’tkazuvchanlik uslubida og’riqsizlantirib – sezuvchi nervlarning sezish qobiliyati yo’qolganlik chegarasini aniqlab, bo’g’im va pay qinlarida sanchish usullarini sog’lom va kasal hayvonlarda bajarishadi.


Oldingi oyoqlarning anatomo-topografik tuzilishi

Oldingi oyoq – kamar va erkin harakat qiluvchi suyaklardan iboratdir. Kamar suyaklariga – kurak suyagi, erkin harakat qiluvchi suyaklarga esa – yelka, bilak, tirsak, bilak uzuk, kaft va barmoq suyaklari kiradi.

Oldingi oyoqda suyaklar harakatini bug’imlar yengillashtiradi. Har qaysi suyakning bo’g’imga kiradigan uchlari gialin tog’ay bilan qoplanib, bo’g’im tog’ayi – cartilago articularis deyiladi. Bu tog’ay suyaklarning bir-biriga tegib ishqalanishini kamaytiradi. Bug’imlarning butun ustki tomonini biriktiruvchi to’g’imadan hosil bo’lgan parda shaklidagi kapsula o’rab oladi. Bug’im kapsulasi – capsula articularis – ichida sinovial suyuqlik bo’ladi. Sinovial parda yostiqcha shaklida bo’lib, suyaklarni ishqalanishdan saqlayda, amortizasiya vazifasini bajaradi va doimo namlab turadi.
Bo’g’im kapsulasi ikki qavatdan, a) fibroz qavatdan – stratum fibrosum, b) sinovial qavat – stratum sinoviale dan iboratdir.
Fibroz qavat – suyak pardasining davomi bo’lib, bir suyakdan ikkinchi suyakka o’tadi.
Sinovial qavat – siyrak birikturuvchi to’qimalardan tuzilgan bo’lib, unda juda ham ko’p qon va nerv tomirlari bo’ladi. Pastki va yuqorigi qismi suyaklarga birlashtirib, o’rta, ya’ni tashqi yuzasida bo’shliq hosil qiladi. Bo’rtib chiqishi natijasida ba’zi bo’g’imlar sinovial (burza) xalqachalar hosil qiladi. Ular suyakka yaqin paylar va muskullarning ostida joylashib, ishqalanishni kamaytiradi.
Bo’g’imlar tuzilishiga qarab oddiy va murakkab, harakatiga ko’ra bir o’qli yoki ko’p o’qli bo’ladi. Bo’g’imlarda o’ziga xos harakat turlari mavjud bo’lib, bukish, yozish, uzatish, yig’im, buri shva aylantirish harakatlarini bajaradi.
Oldingi oyoq quyidagi bo’g’imlardan iborat:

1. 
   Kurak yelka bo’g’imi – articulatio humeralis (oddiy ko’p o’qli);
   
2. 
   Tirsak bo’g’imi – articularis cubitalis (oddiy bir o’qli);
   
3. 
   Bilaguzuk bo’g’imi – articulatio carpi;
   
4. 
   Kaft barmoq bo’g’imi – articulation metacarpi phalangea.
   

Oldingi oyoq bir qancha mintaqaga bo’linadi.