O‘zbekisтon respublikasi

BOB. ISHLAB CHIQARISHDA TEXNIKA XAVFSIZLIGINING UMUMIY MASALALARI

1. Ishlab chiqarishda texnika xavfsizligi, uning maqsadi, vazifasi va ahamiyati

Hozirgi davrda ishlab chiqarilayotgan mashinalarning xarakterli afzalliklaridan biri ularning yuqori unumdorlik bilan ishlashidir. Mashinalar konstruksiyasining murakkabligi va yuqori rejimlarda ishlashi ishlab chiqarishda texnika xavfsizligi talablariga katta e’tibor berish lozimligi masalasini yuzaga keltiradi.

Тexnika xavfsizligi – bu mehnat jarayonida ishlovchilarga xavfli ishlab chiqarish omillarining ta’sirini bartaraf qilishning tashkiliy va texnik tadbirlari va vositalari tizimidir. Тexnika xavfsizligi mehnat muhofazasining o‘ta muhim tashkil qiluvchi qismlaridan bittasidir [31].
Har qanday texnikada, mashina yoki mexanizmda xavfli joylari (zonalari) bo‘ladi (5.1 – rasm). Хavfli joy deganda mashinaning yoni yoki atrofidagi, hamda konstruksiyasi ichidagi shunday bo‘shliq tushuniladiki bu yerda davriy ravishda yoki doimiy ravishda xavf yuzaga kelib turadi. Хavfli joy mashinada yoki uning atrofida ishlayotgan ishchilar jarohat olishi mumkin bo‘lgan joy (zona) hisoblanadi.
Injener-texnik xodimlar oldida qo‘yilgan muhim masalalardan bittasi inson uchun texnikani xavfsiz qilishdir. Bunday texnikani boshqarganda ishda har qanday jarohatlanishning oldi olinadi va sog‘liqda salbiy o‘zgarishlar keltirib chiqaruvchi turli omillar bartaraf qilinadi. Хavfsiz texnikani yaratish talablari davlat qonunlarida, standartlarida va boshqa me’yoriy-texnik hujjatlarda keltirib o‘tilgan.
Mashina va mexanizmlarning xavfli joylariga misol tariqasida quyidagilarini keltirish mumkin: aylanuvchi qismlar, charxlovchi dastgohlar, diskli pichoqlar, zanjirli, tasmali va tishli uzatmalar, lentali va zanjirli transporterlar, yuk ko‘tarish va tushirish mexanizmlari, kesuvchi mexanizmlar, kardan vali va hakozalar.

1. 
   – rasm. Mashina va mexanizmlarning xavfli joylari (o‘q chiziqlar bilan ko‘rsatilgan):
   

1- zanjirli uzatma; tishli uzatma; 4-aylanuvchi barabanlar; 5-yulduzchali uzatma; 6-tasmali transportyor; 7-aylanuvchm arra; 8-yo‘nish dastgohi; 9-parmalash dastgohi; 10-charxlash dastgohi; 11-frezerlik dastgohi; 12-vertikal kesish dastgohi; 13-zarba dastgohi; 14,15-kesish dastgohlari; 16-bo‘ylama yo‘nish dastgohi.

1.