O‘zbeкiston respubliкasi

102-
 
§. Tenglanish qatorida bog„lovchi. 
Tenglanish qatori bog‗lovchili yoki bog‗lovchisiz bo‗lishi 
mumkin. Bog‗lovchisiz qator faqat ohang yordamida hosil qilinadi: 

---

414 
1.
 
Кarima, Gulnora, Halima bog‟ga jo„nadilar. 
2. 
U tanib, bilib, 
so„ray boshladi. 
Bog‗lovchili qator bog‗lovchi vosita yordamida hosil qilinadi: 
1.
Eshikdan yosh yigit va chol kirib keldi. 
2
. Farzandlarimiz dono va 
baxtiyordir. 
Tenglanish qatori nisbatan cheklanmagan yoki cheklangan 
a‘zodan tashkil topishi mumkin. Bu a‘zolararo munosabatning turi 
bilan bog‗liq. Shunday tenglanish qatori mavjudki, bunda bemalol 
qatorni to‗ldirish, yangi a‘zo bilan davom ettirish mumkin bo‗ladi: 
U 
ko„k, qora, qizil qalamlar oldi. 
Bunday tenglanish qatori 
ochiq qator 
deyiladi. Ochiq qator shunday a‘zolardan tuziladiki, bunda bir a‘zo 
boshqalariga qanday munosabatda bo‗lsa, boshqa a‘zo ham unga 
shunday munosabatda bo‗ladi. Yopiq qator esa shunday a‘zolardan 
tashkil 
topadiki, 
ularda 
qatordagi 
a‘zolarning 
munosabati 
taqsimlangan bo‗ladi: bir a‘zo ikkinchisiga boshqacha, ikkinchisi 
birinchisiga boshqacha munosabatda bo‗ladi: 
Bog„da nafaqat olma, 
balki nok ham o„sadi. 
Ochiq tenglanish qatorida tartib, asosan, erkin: 
Bog„da o„rik, olma, shaftoli o„sadi 
gapi
Bog„da o„rik, olma, shaftoli, 
balki nok ham o„sadi 
shaklida berilsa ham, mazmunga putur etmaydi. 
Yopiq tenglanish qatorida tartib, ko‗pincha, qat‘iy bo‗ladi. 
Bog„da 
shaftoli, olma, balki nok ham o„sadi 
gapi 
Bog„da nafaqat nok, balki 
olma ham o„sadi 
ko‗rinishini olsa, avvalgi mazmunni bermaydi 
(
Qiyoslang
: pishirib, yedi – yeb pishirdi, to„y va tomosha – tomosha 
va to„y)
. 
Ba‘zi bog‗lovchi faqat ochiq qatorni, ba‘zilari esa faqat yopiq 
qatorni tashkil etadi. 
Ayiruv bog‗lovchilari ochiq qatorni tashkil qiladi: 1. 
Biz uchun 
maktab yo hayot, yo mamot, yo najot, yo halokat ishi bo„lmog„i lozim. 
2.
 
Bunda bor na ofat, na g„urbat, na g„am. 
Biriktiruv va zidlov bog‗lovchilari yo yopiq qatorni tashkil etadi, 
yoki qatorni yopadi: 1) yopiq qatorni tashkil etish: 
Gullar va 
maysalar ajib bir go„zallik baxsh etardi; 
2) qatorni yopish: 
Gullar, 
rayhonlar va maysalar ajib bir go„zallik baxsh etardi. 
Tenglanish qatorining har ikkala turi – ochiq qator ham, yopiq 
qator ham bog‗lovchisiz bo‗lishi mumkin: 
1.