O‘zbeкiston respubliкasi

Ajratilgan sifatlovchi
. Sifatlovchi aniqlovchi ajratilganda ham 
aniqlanmishdan keyinga o‗tadi: 1. 
Ipaklari tillodan do„ppi tikdim – 
Do„ppi tikdim, ipaklari tillodan. 
2. 
Yalang oyoq Qobil bobo dag„- 
dag„ titraydi – Qobil bobo, yalang oyoq, dag„-dag„ titraydi. 
Gapning boshqa turdagi kengaytiruvchilari ajratilganda, ajralmish 
va ajratilgan kengaytiruvchilar grammatik shakl va sintaktik mavqe 
jihatidan sifat o‗zgarishi kasb etmaydi. 
Ajratilgan ega. 
Izohlovchi ta‘kidlanganda, ajratilgan egaga 
aylanadi: 1. 
Dotsent Jumayev Tursunali ilmiy safarga jo„nadi – 

---

410 
Jumayev Tursunali, dotsent, ilmiy safarga jo„nadi. 2. Кapitan 
Xudoynazarov so„z oldi – Xudoynazarov, kapitan, so„z oldi. 
Quyidagi gaplarda eganing o‗zi ajratilgan: 
Siz, yoshlar – bizning 
umidimizsiz. 
Bunda 
yoshlar 
so‗zshaklini ajralmish egadan oldinga 
o‗tkazib bo‗lmaydi. Ajratilgan ega izohlovchidan oldin bo‗lganda 
uning o‗rnini almashtirish mumkin: 
Jumayev domla – domla Jumayev 
kabi. 
Ajratilgan hol. 
Bunda gapning bo‗lagi ma‘nosi juda ham aniq 
bo‗lmagan, umumiy so‗zshakl bilan ifodalanadi. Ajratilgan holning 
ma‘nosi nisbatan muayyan va tor bo‗ladi: 
Qishda, chillada, bo„rilar 
odamga ham hamla qiladi. 
Ajralmish holsiz ajratilgan hol bo‗lishi mumkin: 
Ikrom aka, 
xayolga cho„mib, bozorga qarab ketmoqda edi. 
Bundagi ajratilmishni 
ajratish-ta‘kid deb atash mumkin. 
Ajratilgan 
to„ldiruvchi. 
Ajratilgan 
to‗ldiruvchi odatdagi 
to‗ldiruvchining – olmoshning ma‘nosini izohlaydi: 
Кecha kunduz 
seni, vafodorimni, o„ylayman. 
Ajratilgan bo‗laklar tahlilida yana quyidagiga e‘tibor berish 
lozim: 
1)
uyushiq bo‗lakli gaplarda umumlashtiruvchi so‗z yoki uyushiq 
so‗zlar ajratilgan bo‗lishi mumkin: 1. 
Ikrom va Otabek – sinfdoshlar, 
yo„lga tushishdi. 2. Sinfdoshlar – Ikrom va Otabek yo„lga tushishdi
. 
Birinchi gapda 
sinfdoshlar
, ikkinchi gapda 
Ikrom 
va 
Otabek 
uyushiq 
so‗zlari ajratilgan kengaytiruvchidir; 
2)
ajratilgan bo‗laklarni aniqlashda tartib muhim rol o‗ynaydi. 
Ajratilgan kengaytiruvchi keyin, ajralmish kengaytiruvchi oldin 
keladi: 1. 
U shaharga, Qarshiga, ketdi
. 2. 
U Qarshiga, shaharga, 
ketdi
. Birinchi gapda 
Qarshiga
, ikkinchi gapda 
shaharga 
so‗zshakli– 
ajratilgan birlik. 
Ajratilgan aniqlovchi bilan aniqlanmish distant holatda bo‗lganda, 
ularning aloqasi kuchsizlanib, aniqlovchining nisbiy mustaqillik holati 
kuchayadi: 
Haligi yigit, qo„lida tuguni bor edi-ku, sartarosh, ertaga 
ta‟tilga chiqar ekan.