O‘zbeкiston respubliкasi

ijobiy bo„yoqdor 
leksema va 
salbiy bo„yoqdor 
leksemaga bo‗linadi. 
Ijobiy bo‗yoqdor leksema so‗zlovchining borliq hodisasiga ijobiy 
munosabatini ifodalaydi va ular sememalarida tegishli ifoda semalari 
ijobiy bo‗ladi. Misollar: 1.
Onam deganimda, oqsoch, 
jafokash munis 
va mehribon 
chehrang 
bo„lar namoyon 
(G‗.G‗ul.). 2. 
U hamisha 
kulib, 
jilmayib 
turadigan mehribon 
chehrani 
ko„rmadi 
(M.Ism.). 
3.
Orazin 
yopqoch, ko„zimdan sochilur har lahza yosh 
(Navoiy) 
Salbiy bo‗yoqdor leksema borliq hodisasiga so‗zlovchining salbiy 
munosabatini ifodalaydi va ular sememasida salbiy munosabatni 
ifodalovchi sema bo‗rtib turadi. Misollar: 1. 
So„ngra yakkam-dukkam 
iflos 
tishlarini yashirgan og„zini katta ochib esnadi, go„yo uning 
butun 
badburush 
yuzini og„iz qopladi 
(Oyb.) 2. 
U bir ko„ngli borib, 
muttaham 
qozining 
tumshug
„
iga 
tushirgisi, yo 
iflosbasharasiga 
tupurgisi keldi
. (M.Ism.) 
Ijobiy bo‗yoqdor leksema nutqda salbiy bo‗yoqdor leksema 
o‗rnida voqelanishi mumkin. 1. 
Jamolingizni 
(«
basharangizni» 
ma‘nosida) 
boshqa ko„rmay
! 2. 
Rosa
xursand qildingiz 
(«
xafa 
qildingiz» 
ma‘nosida). 
Leksemaning ijobiy va salbiy bo‗yog‗ini ijobiy va salbiy 
ma‘nodan farqlash kerak. Masalan, 
yaxshi 
leksemasi ijobiy ma‘noga 
ega, ammo uning ifoda semasi bo‗yoqdorlikni ko‗rsatmaydi, ya‘ni u 
bo‗yoqsizdir. 
xunuk 
salbiy ma‘noga ega bo‗yoqsiz leksema. 

---

128