O‘зbekiстон рeспublikaсi

PREZIDENTLIK RESPUBLIKASI
— respublika boshqaruv shaklining turi, unda 
umumxalq saylovida saylanadigan 
prezident
yuridik va haqiqatda davlat va ijro etuvchi 
hokimiyat boshlig‘i hisoblanadi. Hozirgi dunyoda Prezidentlik respublikasining bir necha modeli 
mavjud. Klassik modelga ko‘ra (AQSH) prezident a’zolari faqat prezidentga siyosiy hisobdor 
bo‘lgan ma’muriyatni parlamentning yuqori palatasi (senat) roziligi bilan tuzadi. Prezident 
parlamentni tarqatib yuborolmaydi, ammo parlament prezidentni 
impichment
tartibida 
lavozimdan chetlatishi mumkin. Lotin Amerikasi Prezidentlik respublikalari uchun prezidentning 
ma’muriyat a’zolarini tayinlash va chetlatishda to‘la erkinlik xarakterlidir, ammo prezident 
ma’muriyati ayrim a’zolarining parlamentga javobgar bo‘lgan holatlari ham uchraydi (Kosta 
Rika, Urugvay). SHarqiy yarimshardagi Prezidentlik respublikalari (Zambiya, Belarus, 
Qozog‘iston, O‘zbekiston, Qirg‘iziston) uchun ijro etuvchi hokimiyatning alohida kollegial 
organi – prezident boshchilik qiladigan hukumatning mavjudligi, shuningdek ko‘p hollarda 
ma’muriy
bosh
vazir
lavozimining borligi xarakterlidir. Ayrim holatlarda prezident rasman ijro 
etuvchi hokimiyat boshlig‘i hisoblanmasligi mumkin, ammo bunda hukumat faqat uning 
oldidagina javobgar bo‘ladi (Qirg‘iziston). Hukumatning parlamentga jamoaviy javobgarlik 
holatlari ham uchraydi (Zambiya), ammo prezidentga parlamentni tarqatib yuborish vakolati 
berilgan holatlar ham kam emas (O‘zbekiston, Turkmaniston). Konstitutsiyaviy fanda klassik 
modeldan (AQSH) chetga chiqqan Prezidentlik respublikalarini «
superprezidentlik
» deb 
nomlash qabul qilingan (
q. Superprezidentlik
 
respublikalari
). (3) 
RESPUBLIKA
(
lot. respublica, res – ish, publicus - ijtimoiy
) — davlat boshqaruvi shakli, 
bunda davlat hokimiyatining barcha yuqori organlari yoki saylanadi yoki umummilliy vakillik 
muassasalari (parlamentlar) tomonidan tuziladi, fuqarolar esa shaxsiy va siyosiy huquqlarga ega 
bo‘ladi. Hozirgi kunda dunyodagi 190 mamlakatdan 140 dan ortig‘i Respublika hisoblanadi. 
Boshqaruvning respublika shakli doirasida