O‘зbekiстон рeспublikaсi

p.
d e b nomlandi. Hozirgi davlatlarda 
p.
qonunchilik 
funksiyalaridan tashqari nazorat funksiyalarini ham baja radi (qarang: 
Parlament 
nazorati, Ombudsman), 
odatda hukumatni shasllantirish va sudyalarni tayinlashda 
ishtirok etadi. 
D av la t by ud je t sh s h 
t a sd i qla s h
p.
n i n g m uh im vakolatlaridan biri 
hisoblanadi. Ayrim hollarda 
p.
yoki uning muayyan palatasi sud funksiyalarini ham 
bajarishi mumkin (qarang: 
Impichment).
Parlamentla r umumxalq sa ylo vid a mua yya n
mudda t ga saylanadi. Odatda parlamentning vakolat muddati to‘rt yil (Moldova, 
Gruziya, Litva, Ukrai na, Armaniston, Estoniya, Rossiyada Davlat Dumasi, AQSHda
Vakillar palatasi) yoki besh yil (Ozarbayjon, O‘zbekiston, Turkmaniston)ni tashkil 
etadi. Ba’zan parlament bundan kamroq mudda tga saylanishi ham mum kin 
( Lat vi yada — uch yil). Hukumat parlament oldida javobgar bo‘lgan mamlakatlarda 
parlament (odatda uning quyi palatasi) davlat boshlig‘i yoki hukumat tomonidan 
muddatidan ilgari tarqatib yuborilishi mumkin (qarang: 
Parlamentning tarsatilishi). 

---

94 
Ayrim davlatlar (Tojikiston, Turkmaniston)da parlament deputatlarning ko‘pchilik 
ovozi bilan o‘zini o‘zi tarqatib yuborishi ham nazarda tutilgan. Parlamentlarning 
yuqori palatalari (to‘liq yoki qisman) b o s h q a c h a y o ‘ l b i l a n s h a k l l a n i s h i h a m
m u m k i n . B a ’ z i mamlakatlarda davlatning sobiq prezidentlari lavozimiga ko‘ra yuqori 
palatalarning a’zolari hisoblanadilar. Qozog‘istonda yuqori palata (Senat)ning etti 
a’zosini respublika prezidenti tayinlaydi. Rossiya va Germaniyada yuqori palatalar 
federatsiya sub’ektlari hokimiyat organlarining vakillaridan tashkil topadi. Bir qancha 
mamlakatlarda yuqori palatalarning tarkibi rotatsiya tartibida yangilab turiladi (AQSH, 
Qozog‘iston). Sessiyalar parlament ishining muhim shakli hisoblanadi (qarang: 
Parlament sessiyasi). 
Umumiy qoidaga ko‘ra ikki palatali parlamentning palatalari 
alohida ish olib boradi, ammo ayrim hollarda palatalarning qo‘shma majli slari 
chaqirilishi mumkin. Bir palatali parlament (ikki palatali parlamentning har bir 
palatasi) o‘z ishiga rahbarlik qilish uchun rais: Buyuk Brit ani yada — spike r,
Polshada — marshal , SHvetsi yada — talman saylaydi. Ayrim mamlakatlarda yuqori 
palata raisi konstitutsiyada ko‘rsatilgan mansabdor shaxs (AQSH, Hindiston, Argentinada
— vitse — prezident) bo‘lishi mumkin. Ba’zi mamlakatlar (Latviya, Tojikiston, 
Turkmaniston)ning konstitutsiyaviy qonunchiligi parlamentda bir qancha tashkvliy vakolatlarga 
ega bo‘lgan maxsus organ — Rayosat tuzilipgani nazarda tutadi. Rayosat sessiyalar 
o‘rtasidagi tanaffuslarda alohida ahamiyat kasb etadi. Bosh organdan tashqari, har bir 
parlament (palata) qonun loyihalash ishini olib borish va parlamentning boshqa funksiyalarini 
bajarishga yordam berish uchun o‘z qo‘mitalari va komissiyalarini tuzadi. Qoida 
tariqasida, qo‘mitalar partiyalarning proporsional vakillik tizimiga asosan shakllantiriladi. 
Muayyan qonun loyihalari yuzasidan palatalar o‘rtasida chiqqan ke.shshmovchiliklarni 
bartaraf etish uchun tuziladigan palatalarning kelishuv komissiyalari parlamentning maxsus 
(favqulodda) organlari hisoblanadi. Ko‘ppartiyaviy tizimli mamlakatlarda parlament (palata) 
deputatlari