O‘zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport unversiteti “Avtomobil yo'llari muhandisligi” fakulteti

5	6	7
8
2‑тасмали йўлда, км/соат	67	65	63,5	58	55	43	37	32
Тезлик пасайиши коэффициенти	1,0	0,97	0,94	0,86	0,82	0,64	0,55	0,47
4‑тасмали йўлда, км/соат	87	79	82	77	73	61	56,5	47,5
Тезлик пасайиши коэффициенти	1,0	0,90	0,94	0,88	0,83	0,70	0,64	0,54

Автомобиллар ҳаракат шароитини баҳолаш таклиф этилган баҳолаш мезонлари асосида амалга оширилади. Таклиф этилган баҳолаш мезонларининг ҳамма шартларини қониқтирадиган кўрсаткич автомобиллар ҳаракат тезлиги ҳисобланади. Автомобиллар ҳаракат тезлиги, автомобилларнинг манзилга етиб бориш интеграл имконияти, йўлнинг хавфсизлик коэффициенти ва ёқилғи сарфи кўрсаткичларини аниқлашда умумий қўлланиладиган кўрсаткич ҳисобланади.

Автомобиллар ҳаракат тезлиги орқали ҳаракат шароитини баҳолашда ҳисобий тезликнинг таъминланганлик коэффициенти кўрсаткичидан фойдаланиш мақсадга мувофиқ бўлади. Ҳисобий тезликнинг таъминланганлик коэффициенти йил даврларида транспорт оқими, ҳаво-иқлим ва йўл шароитларидан келиб чиқиб, оқим ҳақиқий максимал тезлигининг эталон шароитдаги ҳисобий ҳаракат тезлигига нисбати орқали аниқланади:
К_ҳ.т.т=V_ҳақ.max/V_ҳис (5.1)
бунда V_ҳақ.max – транспорт оқимининг ҳақиқий максимал тезлиги, км/соат;
V_ҳис – эталон йўл шароитидаги ҳисобий тезлик, бу V_ҳис=120 км/соат қабул қилинган.
Автомобиль йўлларидан фойдаланишда йилнинг ҳар қайси мавсумида ҳаво‑иқлим шароитининг автомобиллар ҳаракат шароитига таъсирини аниқлашда П_мав кўрсаткичи киритилган. П_мав ҳар қайси давр учун қуйидаги формула асосида топилади:
П_мав=((1-К^мав_ҳ.т.т)Т_мав К_н )/365 (5.2)
бунда К^мав_ҳ.т.т – йўлда ҳисобий тезликнинг таъминланганлиги мавсумий коэффициенти; Т_мав ‑ йил мавсумининг давомийлиги, сутка; К_н‑ йил даврларида ҳаракат жадаллигининг нотекислик коэффициенти.
Ҳисобий тезликнинг таъминланганлиги коэффициенти мавсумий қийматлари қуйидаги ифодадан аниқланади:
(5.3)
бунда n-у ёки бу давр давомийлиги, соат; Р_i-ноқулай метеорологик ҳодисаларнинг юзага келиш эҳтимоли ва уларнинг йиғиндиси; ‑ ноқулай метеорологик ҳодисаларнинг таъсири давомийлиги ва уларнинг йиғиндиси, соат; ‑ таъсирдан кейинги давомийлиги, соат; ‑ ҳар қайси ҳодиса учун ҳисобий тезликнинг таъминланганлик коэффициенти.
Автомобиллар ҳаракат тезлигига транспорт оқими ҳолатининг таъсирини баҳолашда тадқиқотлар натижасида аниқланган оқим максимал тезлигини аниқлаш формуласидан фойдаланилади.
Автомобиллар ҳаракат шароитини баҳолашда ҳудуд‑ҳаво иқлим шароитининг таъсирини ҳисобга олиш учун йиллик техник тезлик формуласидан фойдаланилди:
(5.4)
бунда - метеорологик ҳодисаларига боғлиқ бўлган, яъни ёмғирда, туманда, қорда, яхмалакда, микрояхмалакда, чанг‑тўзонда кузатилган оқим максимал тезликлари, км/соат; n_i‑ ушбу ҳодисаларнинг кузатилиш кунлари.