O‘zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport unversiteti “Avtomobil yo'llari muhandisligi” fakulteti

Топшириқ: Талаба амалиётда олган билимларига таянган ҳолда бирор бир ЙТҲда “А-Ҳ-Й-П-М” тизимдаги ташкил этувчиларнинг сабабларини ўрганиб хулоса ёзишади.
3-амалий иш
Автомобиллар ғилдирагидан йўлга узатиладиган кучлар схемасини ўрганиш ва таҳлил қилиш


Ишдан мақсад: Транспорт воситаларининг ғилдиракларидан йўл
қопламасига узатиладиган кучларни схемасини ўрганишади.


Назарий қисм:
Автомобиль ғилдираги йўл қопламасида ҳаракатланаётганда унинг таъсири автомобил турига ғилдиракнинг шинасига, автомобиль юкининг оғирлигига, иқлим шароитига ва бошқа кўрсаткичларга боғлиқ бўлиб, динамик вертикал, узунасига ва энли тегиш кучлари пайдо бўлади. Тик турган ғилдиракка фақат битта куч таъсир қилади-бу ғилдиракка тушган машинанинг оғирлиги. Автомобиль ғилдирагининг хусусияти унинг эгилувчанлигидир. Вертикал куч таъсирида ғилдирак деформацияланади, ҳаракатланаётган вақтида ғилдиракнинг радиуси ғилдиракнинг бошқа йўл қисмига тегмайдиган қисимга қараганда кичикроқ бўлади (3.1-расм).

3.1-расм. Қоплама юзасига таъсир қилувчи кучнинг диаграммаси:
a – турган ғилдирак; б – ҳаракатланаётган ғилдирак; в – бошқарилаётган ғилдирак; д – ғилдиракнинг йўл қопламаси билан алоқа қисмининг катталиги; Р ўр, Р мах – мос равишда йўлнинг ўртача ва максимал бурилишлари; G – траснпорт воситасининг оғирлиги; R – реакция кучи; Gk – автомобилнинг бир ғилдирак учун оғирлиги; Mвр - момент; T -ишқаланиш кучи;Рk – ғилдирак марказидан йўл сиртигача бўлган масофа; r – ғилдирак радиуси; a - лаҳзали O тезлик марказидан реакция кучининг таъсир чизиғигача бўлган масофа R; Рk – куч атрофи; υ – автомобилнинг тезлиги
Ғилдирак излари майдони F 250 ... 1000 см² атрофида ўзгариб туради. Худди шу восита учун F қиймати, м²
Ғилдирак юкига боғлиқ:
F= G/p, (3.1)
Бу ерда G -автомобилнинг бир ғилдиракдаги оғирлиги, Н; р - босим, Па.
р қиймати I - II тоифадаги йўлларда 0,65 МРа дан III - V тоифадаги йўлларда 0,55 МРа ошмаслиги керак.
Ғилдирак изининг майдонини эллепс шаклида (5-расм а) контур бўйлаб ва протекторининг чиқадиган жойлари бўйлаб ажратинг.Ўртача босимни аниқлашда протектор чуқурчасининг майдони ҳисобга олинади. Р ни ҳисоблаш учун қопламани ҳисоблашда диаметри D, м бўлган доира шаклидаги изнинг майдони эллепс:
(3.2)

Кўпгина автомобилларда қўзғаладиган ва бошқариладиган ғилдираклар мавжуд қўзғаладиган ғилдираклар М_вр , Н • м, двигател кучидан ҳаракатга келади: