O‘zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport unversiteti

Mavzu: Ohakning so‘nish harorati va vaqtini aniqlash
Ohak—qurilish materiali. Ohaktosh, bo‘r va boshqa karbonatli jinslarni 900° dan yuqori temperaturada kuydirib, ishlov berib olinadi.
Ohak bo‘lak va kukun holida ishlab chiqariladi. Kimyoviy tarkibiga qarab, havoda qotuvchi va gidravlik xillarga bo‘linadi.
Havoda qotuvchi Ohak, asosan kalsiy va magniy oksidlaridan iborat. Gidravlik Ohak tarkibida, bundan tashqari, ancha miqdorda kremniy, aluminiy va temir oksid bo‘ladi.
Ohakning va suv bilan qorishmasidan turli inshootlar qurishda, tosh va gishtni biriktirishda, devorlarni suvashda hamda bo‘yoq tayyorlashda avtmobil yo‘llarini obodolashtirish ishlarida keng foydalaniladi. So‘ndirilmagan ohaknin ko‘rinishi quyidagicha bo‘ladi.



8.1- rasm. so‘ndirilmagan ohak
Kerakli jihozlar: So‘nish tezligini aniqlashda ishlatiladigan Dyuara asbob, 150°S gacha bo‘lgan termometr, sekundomer, texnik tarozi, millimetrli qog‘oz va sinash uchun ohak namuna.
Ohakning so‘nish davrida quyidagi reaksiya ro‘y beradi.

Bir gramm mol miqdoridagi ohakning so‘nishi natijasida 20,6 kkal issiqlik ajraladi. So‘nish reaksiyasi tamom bo‘lgandan so‘ng ohak bo‘tqasining temperaturasi pasayadi.
Ish tartibi
Ohakning so‘nish tezligi Dyuara asbobida yoki stakan idishda aniqlanadi. Oldindan tayyorlangan ohak namunadan 10 gramm tortib olinadi va ohak kukuni Dyuara idishiga solinadi, so‘ng unga 20 ml isitilgan (20°S) suv quyiladi va shu vaqt sekundomer bilan aniqlab olinadi, keyin idishning og‘zi termometrli probka bilan yopiladi.

a ) b)

8.2-rasm a) - b) Dyuara qurilmasi.
Ohakka suv quyilgandan boshlab, har 1minutda temperaturaning ko‘tarilishi yozib boriladi. Ushbu kuzatish temperaturaning ko‘tarilishi tugagunga qadar davom etadi, temperaturaning ko‘tarilishi tugaganini 4 minut kuzatganimizda 1⁰S ga ko‘tarilmasa temperaturaning ko‘tarilishi tugaganini bildiradi. Qorishmaning yuqori temperaturaga ko‘tarilishi uchun ketgan vaqt ohakning so‘nish tezligini bildiradi. Olingan natijalar jadvalga yozib boriladi va shu asosda millimetrli qog‘ozga vaqt bilan so‘nayotgan ohak temperaturasining ko‘tarilishi o‘rtasidagi bog‘lanish grafik ravishda ko‘rsatiladi.
8.1.- jadval

Sinash uchun olingan kukunning og‘irligi, g	Suv miqdori, ml	Sinashning boshi (ohakka suv quyilgan payti), soat	Temperaturaning ko‘tarilishi, ° S	Og‘akning so‘nish tezligi, s	Izoh

Izoh: Olingan natijalar GOST 22688-18 talabiga mos kelinishi aniqlansin.