O‘zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport unversiteti

Qumning haqiqiy zichligni aniqlash


Kerakli o‘lchov vositalari va qo‘shimcha jihozlar: sig‘imi 100 mm li piknometr, laboratoriya tarozisi, tortish uchun stakan (byuks), eksikator, quritish javoni, qumli yoki suvli hammom, elak.
Sinovga tayyorgarlik va uni o‘tkazish tartibi
O‘rtacha qum namunadan 100 g. olib, quritish javonida 105-110°S haroratda 1 soat davomida doimiy massasigacha quritiladi va eksikatorda sovitilgandan so‘ng undan kvortovanie usulida 30-40 g. tarozida 0,01 g. aniqlikda tortib olinadi va namunadan 10 g dan olib 2 ta piknometrga joylanadi va ustiga distillangan suv quyiladi.
Namuna solingan har bir piknometr tarozida tortiladi. Keyin ularga (hajmining 2/3 qismigacha distillangan suv qo‘yiladi va aralashtiriladi.
Keyin piknometrlar qumli yoki suvli vannaga qiya holda joylanadi. Qum zarralaridagi havo pufakchalarini chiqarib yuborish uchun piknometrdagi suv qaynatiladi (piknometirdagi kukunning namligi butunlay qurib chiqib ketguncha).
Namunaning 100% quriganligini bilish uchun oxirgi uch marta pechda quritganimizda og‘irligi bir xil chiqsa namunaning quriganligini bilish mumkin.
Havo pufakchalari chiqib ketgach, piknometr latta bilan artiladi, uy haroratigacha sovitiladi.
Piknometrga qo‘shimcha distillangan suv (bo‘ynidagi chiziqchaga etkazib) qo‘yiladi va tarozida tortiladi.
Keyin piknometrdan suv va qum bo‘shatib olinib, piknometr yaxshilab chayiladi va bo‘ynidagi chiziqqacha etkazib distillangan suv quyiladi va yana tarozida tortiladi.
Haqiqiy zichlik quyidagi formula buyicha aniqlanadi:
_, (g/sm³)
Bu erda:
_s - suvning zichligi, 1 g/sm³ ga teng;
t – piknometir bilan qumning birgalikdagi massasi, g;
t₁ – bo‘sh piknometrning massasi, g;
t₂ - piknometrning distillangan suv bilan birgalikdagi massasi, g;
t₃ - distillangan suv va qum solingan piknometrning havo pufakchalari
chiqarib yuborilgandan keyingi massasi, g.
Ikki marta o‘tkazilgan sinov natijalari orasidagi tofovut 0,02 g/sm³ dan oshmasa, haqiqiy zichlikni aniqlash nihoyasiga etkazilgan hisoblanadi.
Oradagi bundan kata bo‘lsa, qumning haqiqiy zichligi takror aniqlanadi.
Ikki marta o‘tkazilgan sinovlarning o‘rtacha arifmetik qiymati eng so‘nggi natija deb qabul qilinadi. GOST 8736-93 da texnik shartlar keltirilgan.