O‘zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport unversiteti

Лаборатория иши № 5
Мавзу: Қумнинг ғоваклиги ва таркибидаги чангсимон зарралар миқдорини аниқлаш
Қум– вулқон тоғ жинслари таркибига кирувчи, кварц қаттиқ минералларнинг ва бошқа тоғ жинсларига кирувчи материалларнинг емирилиши натижасида ҳосил бўлган, донасининг йириклиги 0,05 мм дан 5 мм гача бўлган сочилувчи жисимдир.Асфальтбетон қоришмаси таркибининг кўпроқ қисмини қум ташкил этиб, улар чақиқ тош оралиғидаги бўшлиқни тўлдирувчи вазифасини ўтайди ѐки қумли асфальтбетонларнинг скелет қисмини ташкил этади.
Қумлар қандай шароитда ҳосил бўлганлигига қараб, тоғ (жарлик) қуми, дарѐ қуми, денгиз қуми, қум тепаликларидан олинган қум (саҳро қуми) ҳамда гранитни, зич оҳактошларни ва бошқа тоғ жинсларини майдалаб ҳосил қилинган қумларга ажратилади (5.1-расм).
а) б)


5.1-расм. Қум: а) табиий қум; б) майдаланган қум


Қумнинг ғоваклигини аниқлаш
Қумнинг ёки тоғ жинсларининг ғоваклиги ГОСТ 8735-88 бўйича V_ғов ҳажм бўйича қуйидаги формула бўйича ҳисобланади:
,
Бу ерда:  _Т — қумнинг ёки тоғ жинсларининг тўкма зичлиги, г/см³;
 — қумнинг ёки тоғ жинсларининг ҳақиқий зичлиги, г/см^3..
Қум таркибидаги чангсимон заррачалар миқдорини аниқлаш
Керакли ўлчов воситалари ва қўшимча жиҳозлар: техник тарозн, қуритиш жавони, ювиш учун идиш, шиша таёқча, сув.
Иш тартиби
Қуруқ қум намунасидан олиб, 5 мм ли элакдан ўтказиб, 1 кг тортиб олинади, сўнгра уни идишга тўкилади.


5.2 - расм қумни ювиш учун махсус идиш
Идишга қум билан дистилланган сув ва 3-4 см³ 25 фоизли аммиак эритмаси қуйилади ва 2 соатча ивитиб қўйилади, уни даврий равишда шиша таёкчаси билан аралаштирилади ювилади.
Ювиш жараёнини сув тиниқ холга келгунча кайтарилади. Қумни қуритамиз массаси ўзгармай қолгунча ва тупроқ заррачасини миқдорини фоизда қуйидаги формула буйича хисобланади.

Бу ерда: m - қумнинг ювилгунча бўлган массаси, г.
m₁- қумни ювиб қуритилгандан кейинги массаси, г
ГОСТ 8736-93 да техник шартлар келтирилган.

Бажарди: ______________

Қабул қилди: ___________