O‘zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport unversiteti

Керакли жиҳозлар: рақамли стол тарозиси, қуритиш жавони, намунани сувда сақлаш учун идиш, металл щетка.
Синовга тайёргарлик ва уни ўтказиш тартиби:

1. Чақиқ тошнинг сув шимувчанлигини аниқлаш учун синалаётган намуна доналарининг йириклик даражасига қараб, синов учун зарур миқдорда намуна танлаб олинади. Танлаб олинган намуна тозаланиб қуритилади. Шундан сўнг намуна ҳарорати уй ҳароратидан фарқ қилмайдиган сувда 48 соат ивитиб қўйилади. Шу муддат ўтгандан кейин намуна сувдан олиниб, юмшоқ ҳўл латта билан артилади ва дарҳол тарозида тортилади.

2. Сув шимувчанлик қуйидаги формула орқали аниқланади:
,
Бу ерда: т — намунанинг қуруқ ҳолатдаги массаси, г;
m₁ — намунанинг сувга тўйинтирилган ҳолатдаги массаси.

Бажарди: _____________

Қабул қилди: ______________
Лаборатория иши № 3.
Мавзу: Чақиқтош (шағал) нинг донадорлик таркиби ва таркибидаги яполоқсимон ва игнасимон доналар миқдорини аниқлаш.
Чақиқ тош (шағал) нинг донадорлик таркибини аниқлаш


Чақиқ тош (шағал) нинг донадорлик таркиби - олинган намуналарни стандарт ўлчамдаги элаклар тўпламида элаш йўли билан аниқланади.
Керакли ўлчов воситалари ва қўшимча жиҳозлар: Қуритиш жавони, лаборотория тарозиси, 0,5(D+d); D; 1,25D; d; 2,5; 1,25; мм ўлчамдаги элаклар тўплами (D-Энг катта доналар ўлчами).
Синовга тайёргарлик ва уни ўтказиш тартиби:

1. 
   Cинов учун доимий вазнигача қуритилган намуна 3.1.-жадвал бўйича олинади.
   

3.1.-жадвал

Энг катта доналар ўлчами, D, mm	Намуна оғирлиги, кг
5-10 10-20 20-40 40 дан катта	5,0 10,0 20,0 40,0

2. 
   Олинган намуна қўлда ёки механик усул ёрдамида чақиқ тош (шағал) нинг энг кичик ва энг катта ўлчамига қараб тегишли ўлчамдаги элакларда эланади. Элаш давомийлиги 1 мин элангандаги элакдан ўтган қолдиқ намуна умумий вазнининг кўпи билан 0,1 % гача бўлгунуча давом эттирилади. Ҳар бир элакдаги қолган қолдиқлар тарозида тортиб олинади.
   
3. 
   Ҳар бир элакдаги хусусий қолдиқ а_i қуйидаги формула билан аниқланади:
   

,
-элакда қолган қолдиқ массаси, г
-намунанинг умумий массаси, г
Олинган натижалар давлатлараро стандарт ГОСТ 8267-93 талаби бўлган 3.2.-жадвал билан солиштирилади. Солиштириш натижасига кўра чақиқтош (шағал) нинг яроқлилиги ёки яроқсизлиги аниқланади.
3.2.-жадвал

Назорат элаклар ўлчами	D	0,5(d+D)	D	1,25D
Элакдаги тўлиқ қолдиқ, оғирлик бўйича %	90 – 100	30 - 60	10 гача	0,5 гача