O‘zbekiston respublikasi qishloq xo‘jalik

Zig‘ir yog‘i olish. Zig‘ir doni seryog‘ (38,3-42,5%) bo‘lganligi uchun yog‘ sanoatida u muhim xomashyo hisoblanadi. Zig‘ir doni ikki marta (quritishdan oldin va quritilgandan keyin) tozalanadi. Birinchi marta 6-nomerli sepa-ratorda tozalanadi. Bunda sutkasiga 150 t don tozalanganda kamida 25% chiqindi chiqadi. Ikkinchi tozalashdan oldin don yopishib qolgan loy va changdan va zig‘irga teng kattalikdagi chiqindilardan ajratish uchun yuviladi, keyin quritiladi.

FP va MP va boshqa turdagi forpresslarda yog‘ olishda I va II sektsiyalarning oxirida eng ko‘p yog‘ chiqadi. Zeyer kolosniklarining orasi I sektsiyada 1,00 mm, II sektsiyada 0,75 mm, III va IV sektsiyalarda 0,50 mm bo‘lishi kerak. SHunda zeyerdan chiqayotgan kunjaraning qalinligi 7-8 mm, undagi qoldiq yog‘ 14% bo‘ladi. YOg‘ asosan zeyer kamerasining ikkinchi bosqichida chiqib bo‘ladi. Qeyingi bosqichlarda juda kam chiqadi. Pressning shnekli ‘oqi minutiga 24-25 marta aylanadi. Bunday press bir sutkada 32-35 t zig‘ir doni-ni qayta ishlay oladi. Bunda uning temperaturasi 80° dan oshib ketmas-ligi kerak. Aks holda yog‘ning sifati buziladi. Zig‘ir qanchalik yaxshi ezilsa, yog‘ shuncha yaxshi chiqadi.

Zig‘ir yanchilmasi qozonning birinchi qasqonida yoki uning ustiga ‘orna-tilgan namlovchi shnekda 60° gacha qizdiriladi va namligi 8-9% ga keltiri-ladi. Qozonning keyingi qasqonlarida temperatura 90° gacha ko‘tarilib, mag‘iz ‘oz qalinligida qovuriladi va namligi FP va MP forpresslari uchun 6%, LTS forpressi uchun 4-5% qolguncha quritiladi.

Qasqonlardagi mag‘iz yanchilmasining qalinligi besh qasqonli qozon uchun 360 mm va olti qasqonli qozon uchun 260 mm bo‘lishi shart. Qozonning umumiy isitish yuzasi 1 t xomashyo uchun 0,30-0,38 m² bo‘lsa yetarli bo‘ladi. Tayyor bo‘lgan tovar forpresslash uchun pitatel orqali uzluksiz ishlovchi pressga yuboriladi.

Forpressdan chiqqan zig‘ir yog‘i issiqligicha 1 sm² yuzasida 21 dona ipi bo‘lgan tebranuvchi to‘rga tushib loyqadan tozalanadi, so‘ngra fil tr-pressga ‘otadi. Fil trlangan yog‘ rafinatsiyalash uchun nasos orqali tozalash tsexining bakiga haydaladi.

Tarkibida 14% yog‘i bo‘lgan kunjara tegirmon yoki val tsovkalarda 5-7 mm qilib maydalangach, yana qozonga yuborilib, 8-9% gacha namlanadi va 60-65° gacha qizdiriladi. Bunda qozon g‘ilofidagi bug‘ning bosimi 2 atm dan oshmasligi kerak. Kunjara maydasining uyilgandagi qalinligi 200 mm dan kam bo‘lmas-ligi, talqoni zarrachasining kattaligi 0,4-0,6 mm bo‘lishi shart.

Zig‘ir mag‘zi yanchilmasining optimal namligi 10-10,5%, namlangan yanchilmaning temperaturasi 50-60°, besh qasqonli qozonda qovurilganda eng yuqori temperatura (4-qasqonda) 87° dan oshmasligi va tayyor mezganing nam-ligi 4-5% bo‘lishi kerak.