O‘zbekiston respublikasi qishloq xo‘jalik

Kopra (kokos yong‘og‘i po‘stlog‘idan)dan yog‘ olish. Kokos yong‘og‘ining ichi-dagi kokos suti olingandan keyin qolgan po‘stlog‘i kopra deyiladi. Po‘st-loqning ustki qismi juda qattiq bo‘lib, yumshoq qalin qobig‘i-eti bor. SHu qobiq tarkibida 55% gacha suv bo‘ladi. Suvdan qutulish uchun qobiq maydala-nadi, oftobda quritiladi va ustki qismi kesib tashlanadi. Qurigan qobiq tarkibida 3-8% suv, 60-68% yog‘, 7,5-8,0% xom protein, 5-6% tsellyuloza, 2-3% kul va 13-15% azotsiz ekstraktiv moddalar bo‘ladi.

Kopra zavodga keltirilguncha turli chiqindilar bilan aralashib iflos-lanadi. Bu iflos bag‘zan 4-5% gacha yetadi. Uni to‘r elakli tozalash mashina-larida tozalab bo‘lmaydi. SHuning uchun kopra, asosan, aylanuvchi elektro-magnit barabanlar yordamida temir-tersakdan tozalanadi, xolos.

Kopra dastavval maydalanadi. Buning uchun u ikki marta: oldin yirik-roq qilib, keyin teshiklari 3-4 mm bo‘lgan to‘r elakdan ‘ota oladigan darajada maydalanadi. Ikkinchi marta uni drobilkada yoki val tsovkada maydalash mumkin. Kopra seryog‘ xomashyo bo‘lganligi uchun uni eng yaxshisi diametri 800 mm li ikki valli gorizontal val tsovkada, agar faqat besh valli val tsovka bo‘lsa, ikki valining orasidangina ‘otkazib yanchib olish kerak. Val tsovkaga maydalangan (yong‘oqsimon) kopra bir tekis tushib turishi kerak. Vallarning yuzasini tez-tez tozalab, yog‘li kopra yanchilmasi yopishib qolmasligini tekshirib turish kerak.

Qopradan kokos yog‘ olinadi. Uning tarkibidagi yengil (uchuvchan) yog‘ (kapron, kapril va kaprin) kislotalarning miqdori 20% gacha boradi. SHuning uchun yanchilmani uzoq saqlab bo‘lmaydi, u tez buziladi. Sifatli kokos yog‘i olish uchun yanchilma to‘xtovsiz ravishda namlovchi-bug‘lovchi shnekka yubori-lishi va u yerda namligini 8% ga va temperaturasini 35-40° gacha ko‘tarish kerak. YAn-chilma olti qasqonli qozonda qovuriladi.

Kopra uch marta yoki ikki marta presslangandan keyin ekstraktsiyalash orqali undan eng ko‘p yog‘ olish mumkin. Birinchi presslash oldidan qozonning birinchi qasqoniga tushgan yanchilmaning namligi 8%, temperaturasi 40-45°, ikkinchi qasqonda 45-50°, uchinchi va to‘rtinchi qasqonda 60-70°, beshinchi qas-qonda 75-85° va tayyor bo‘lgan mezganiki 85-90°, namligi 4,5-6% bo‘lishi kerak. Temperatura bundan ko‘tarilib ketsa, kunjara kuyib ketadi. Qovurishni bir yoki bir yarim soat ichida tugallash kerak. Agar bundan uzoq davom etsa, yog‘ chiqishi kamayadi. FP forpressida olingan yog‘ning sifati eng yuqori bo‘ladi.