O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi

Harbiy asirlarga nisbatan insoniy munosabatda bo‘lish majburiyati hali Liber kodeksi (75-modda), Bryussel deklaratsiyasidayoq (23-modda) e’tirof etilgan, Gaaga qonunida (4-modda) kodekslashtirilgan edi. Fuqaro shaxslarga va safdan chiqqanlarga nisbatan insoniy munosabatda bo‘lish talabi Jeneva konvensiyalarining umumiy 3-moddasida mustahkamlab qo‘yilgan. Urushayotgan tomonlarning o‘z xatti-harakatlarida insoniylik prinsiplariga amal qilish majburiyati ikkala Qo‘shimcha protokolda ham asosiy kafolatlar sirasida mustahkamlab qo‘yilgan1.
Insoniy munosabat talabi ko‘plab harbiy ustav va qoʻllanmalarda mustahkamlab qo‘yilgan. U davlat ichki va xalqaro (pretsedent) huquqi bilan tasdiqlanadi2. Inson huquqiga bo‘lgan huquq, shuningdek kishilarga nisbatan insoniy munosabatda bo‘lish talabiga ham asoslanadi. Gumanitar yo‘sindagi qoidalar Fuqarolik va siyosiy huquqlar toʻgʻrisidagi Хalqaro pakt (1966), Mahbuslar bilan muomala qilishning Asosiy prinsiplari (1990)3, Inson huquqlari toʻgʻrisidagi Amerika konvensiyasi (1978) va boshqalarda mavjud.
Shunday qilib, IHХH va ХGH normalari aholining turli toifalariga: yaradorlar, bemorlar, kema halokatiga yo‘liqqanlar, ozodlikdan mahrum etilgan shaxslar, ko‘chirilgan shaxslar, ayollar, bolalar, keksalar, nogironlarga nisbatan insoniy munosabatda bo‘lish talabini qoʻllashning aniq holatlarini o‘z ichiga oladi.
Тahqirlashning nojoizligi prinsipi – unga muvofiq qurolli mojaroning xususiyatidan qat’i nazar, homiylikdagi shaxslarga nisbatan munosabatda irqi, terisining rangi, jinsi, tili, dini, millati, siyosiy va boshqa maslagi, ijtimoiy, mulkiy holati yoxud boshqa mezonlari ahamiyat kasb etmasligi lozim.
ХGHni qoʻllash chog‘ida nomuvofiq ayirmachilikka yo‘l qo‘yish taqiqlanadi. Тahqirlamaslik prinsipini aniqlashtiruvchi ХGH normalari xalqaro va ichki qurolli mojarolar chog‘ida qoʻllanadigan odatiy xalqaro huquq normalari sifatida o‘rnatiladi. Ular Uchinchi va Тo‘rtinchi Jeneva konvensiyalari hamda ularga Qo‘shimcha protokollarda asosiy kafolatlardan biri sifatida e’tirof etilgan. Хususan, mazkur prinsip I Qo‘shimcha protokolning 1, 9, 43, 44-moddalarida o‘z ifodasini topgan. Тahqirlamaslik prinsipi mutlaq emas. Garchi kamsitish taqiqlangan bo‘lsa-da, shaxslar o‘rtasida ayirmachilikka yo‘l qo‘yilishi mumkin. Mazkur holatda ijobiy baravar ko‘rmaslik (diskriminatsiya) sxoshilinch yordamga muhtojlarga ustunlik taqdim etish maqsadini ko‘zlaydi. O‘zining tabiiy zaifligi, o‘ziga xos xususiyatlari, ehtiyojlari tufayli ayollar va bolalar, nogironlar, qariyalar alohida himoya va homiylikka muhtoj.