O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar inistituti

 
Nazorat savollari: 
1.
 
Qishloq xo’jalik mahsulotlarining asosiy turlarini gapirib bering. 
2.
 
Qishloq xo’jalik mahsulotlarini saqlashni eng qadimiy usullaridan qaysilarini bilasiz? 
3.
 
Qishloq xo’jalik mahsulotlarini saqlash va qayta ishlashning hozirgi ahvoli qanday? 
4.
 
Mahsulotlarni  saqlash  va  qayta  ishlashga  oid  qabul  qilingan  qaror  va  konunlardan  qaysi  birini 
bilasiz? 
 
11-mavzu:
 
Meva va sabzavotlarni fizik usulda konservalash 
 Reja: 
1.Meva-sabzavotlarni fizik usulda konservalashning ahamiyati 
2.Fizik usulning yutuqlari va kamchiliklari 
 
 
Tayanch iboralar: 
qayta ishlash usullari, maxsulotning sifati, fizik usulda konservalash. 
Mevalarni  qayta  ishlash  usullari  orasida eng ko’p qo’llanadigan fizikaviy usul hisoblanadi. 
Mevalarni  bu  usulda  qayta  ishlash  boshqa  usullarga  qaraganda  bir  qator  afzalliklarga  ega.  Mevalarni 
fizikaviy  usulda  qayta    ishlash    turlariga    termosterilizatsiya,    quritish,    muzlatish    nur    ѐrdamida 
sterilizatsiya    qilish,    sharbat    ishlab    chiqarish    va    boshqalar    kiradi.    O’zbekistonda  mevalarni  
fizikaviy  usulda  qayta  ishlashdan  termosterilizatsiya  va  quritish  keng qo’llaniladi.  
Qayta  ishlash  mahsulotining  sifatli  bo’lishi  uchun  eng  avvalo  xom  ashѐning  
etilganligi, uning rangi hamda o’lchamlari bir xil bo’lishligi lozim. Xom-ashѐ qayta ishlashdan oldin 
kalibrovka va sortirovka qilinadi. 
Mevalarni    qayta    ishlashda    ularning    navi    muhim    ahamiyatga    ega.    Qayta    ishlash  uchun 
faqat  tavsiya  etilgan  navlardan  olingan  mahsulotlardan  foydalanish  zarur.  Aks  holda    tayѐr  
mahsulotning  sifati  ancha  pasayadi.  Mevalarni  qayta  ishlashga tayѐrgarlik ko’rishda ularni yuvib 
tozalash muhim bosqich hisoblanadi. 
Mevalarni  qoplovchi  to’qimalari  tarkibida  protopektin  moddasi  ko’p  uchraydi.  SHu    sababli,  
sabzavot    va    mevalarni      bu    to’qimalardan    ximiyaviy    usulda    ajratishda  protopektin  moddasini 
parchalovchi  ishqor  moddalar  qo’llaniladi.  Masalan,  shaftoli  qaynab  turgan  3%  li  ishqorda  30  –  60 
sekund ishlansa po’sti tushiriladi. 
Mevalarni  po’stdan  termik  usulda  ajratishda  qaynab  turgan  suvga  solib olinadi.  
Qayta  ishlashga  tayѐrlashda  mevalarni  qisqa  muddatga  kaynab  turgan  suv  yeki  bug’  bilan 
ishlanishi blanshirlash deb yuritiladi. Bu termin frantsuzcha so’zdan olingan bo’lib  oqartirish  degan  
ma’noni  bildiradi.  Blanshirlash  natijasida  oshlovchi moddalarning  oksidlanishiga  sabab  bo’ladigan  
fermentlar  parchalanadi  va  xom-ashѐ quritilganda ularning rangi o’zgarmaydi.  
Blanshirlashda  mikroblarning  soni  keskin  kamayadi.  Xom-ashѐ  to’qimalaridagi  kislorod  
miqdori    qisman    kamayib,    natijada    oson    oksidlanadigan    vitaminlarning  miqdori  uncha 
o’zgarmaydi. 
Balnshirlash  muddati  va  harorati  turli  xil  mevalar  uchun  turlicha.  Masalan, po’sti yupqa 
mevalar (olxo’ri, gilos va boshqalar) 80oS da, po’sti qalinlari esa (olma, nok va boshqalar) 80 – 95oS 
da blanshirlanadi.