Vazirlar
Kengashida tinglanib, Turkiston o ik a si boshqaruv idorasini
tubdan o'zgartirish bo'yicha Vaziriar Kengashi a ’zosi, Davlat
nazoratchisi P. Xaritonov raisligidagi maxsus Kengashda muhokama
etildi. Kengash ishiga Turkiston general-gubematori Samsonovning
imperatorga 1909 yil bo'yicha yo‘llagan axborotnomasi va senator
Palenning taftishi yakunlari asos qilib olindi1.
Kengash Turkiston
general-gubematorimng barcha talablarini asosli deb topdi. Turkis-
tonga oid barcha tadbirlar uning roziligisiz amalga oshirilmasligi
kerakligini tasdiqladi. Imperator saroyi. moliya, adliya sohasidan
tashqari, barcha vazirliklar idoralarini boshqarishda unga imperiya
vaziri vakolatlari berildi. Metropoliya hukumati o ‘z siyosatini faqat
shu birgina shaxs - Turkiston general-gubematori
orqali amalga
oshiradigan
bo‘ldi.
General-gubernatorga
ikkinchi
yordamchi
lavozimi ham berildi. Kengash ishlab chiqqan Turkiston o ‘lkasi
idorasiga oid takliflar 1912 yil 20 noyabrda Vazirlar Kengashida
muhokama etilib, m a’qullandr.
Imperiya hukmdor doiralari Turkiston o ‘lkasining rus va tub
joy aholisi uchun maxsus siyosat dasturini ishlab chiqdi. Rus aholisi
o'rtasida inqilobiy harakatni to ‘xtatish va Turkiston xalqlari o'rta-
sida milliy-ozodlik harakatining barcha ko'rinishlarini b o ’g'ib
tashlashga oid bir
qator tavsiyalar berildi.
Harbiy vazirlikning Bosh shtabi Osiyo b o iim i Turkiston
general-gubematoriga Ryazan guberniyasi ahvoli haqidagi hiso-
botni berib, unga imperatorning fikri mavjudligiga e ’tiborni
qaratdi. Ryazan gubematori unda inqilobiy
kuchlar tag-tomiri
bilan yo'qotilmagani, nisbiy osoyishtalik aldamchi bo'lib, inqilob
uchqunlari istalgan vaqtda alanga olinishi mumkinligini unutmagan
holda «Toj-taxtning sodiq xizmatchilariga doimo ko'z-quloq bo'lib
turish lozimligini» uqtirgan va hujjatga Nikolay II o 'z qo‘li bilan
«Mutlaqo to 'g ii» degan dastxat yozgan edi’’.
Turkiston general-gubematori markazdan ana shunday andoza-
dasturlar olib va keng vakolatlarga ega bo'lib, o'lkada mirshablik
holatini kuchaytirdi. M ustamlakach m a’murlar
joylarda josuslik
nazoratini keng yo'lga qo'ydilar.
Toshkent temir yo'li jandarm-polisiya boshqarmasi boshlig'i,
alohida jandarm lar korpusi podpolkovnigi Babkin joylardagi xo-
dimlariga 1910 yil 19 iyunda yuborgan ko'rsatmasida 1905-1907
1 O 'z R MDA, 1-jamg‘arma, 12-ro'yxat, 1674-ish, 105-varaq.
0 ‘zR M D A , 1-jamg‘arma, 12-ro‘yxat, 1674-ish, 110-varaq.
O ’zR MDA. 468-jam g‘arma, 1-ro‘yxat, 1 -ish, 78-varaq.
264
www.ziyouz.com kutubxonasi
yillar inqilobida va ish tashlashlarda qatnashgan barcha shaxslar
haqida m a’lumot to ‘plashni buyurdi. «Hech qanday tashviqotga y o ‘1
qo'yilmasin, - deb yozgan edi u, - aqllar bezovtaligiga zudlik bilan
chora ko‘nlsin, ish tashlashdan alohida ogoh b o iin sin » 1. General-
gubematoming «Ishchilar o ‘rtasida jinoiy
adabiyotlar tarqalishiga
zinhor yo‘1 qo‘yilmasin»2, degan buyrug‘iga benuqson rioya etish
buyurildi.
Siyosiy polisiya tomonidan joylarga maxsus so‘rov-anketa
yuborildi. Unda quyidagi savollar bor edi: «1905-1906 yillarda
ish tashlashlar qancha bo'lgan? Ish tashlash maqsadi va xususiyati
qanday? 1907 yili qancha inqilobiy chiqishlar va terror aktlari sodir
b o ig a n ? Sosial-demokratlar va sosial-mqilobchilar tashkilotlarida
qancha xodimlaringiz bor?»3. Anketada inqilobiy
chiqishlar salm o g l
har bir joyda qanday b olg an i va uning yondosh aholiga ta’sirini
aniq tasvirlash zarurligi ko'rsatilib, jandarm-polisiya b o lim lari o ‘z
hududlarida yashirin ig‘vogarlik bilan shug‘ullanuvchi xodimlarga
ega b o lish lari majburiy ekanligi jiddiy tarzda uqlirilgan4.
Imperiya ichki ishlar vazirligi polisiya departamenti Maxsus
b o lim i yuborgan mutlaqo maxfiy yollanm asida polisiya-jandarme-
riya b o lim lari boshliqlariga aholi o ‘rtasida agentura tarm oglga
ega b o lish ishiga shaxsan javobgar ekanliklari ta'kidlanib. ular
ishchi tashkilotlari, inqilobiy firqalarda o ‘z josuslarini orttirishlari
juda muhimligi alohida ko‘rsatildi.
Bu tadbir, maxsus b o lim ning
fikricha. «o'tgan 1905 vildagiga o ‘xshash voqealarning oldini oladi»5.
TRMB va maxsus b o lim tavsiyalari asosida oikad ag i barcha
amaldorlarga general-gubemator tomonidan hukumatga qarshi
y o ‘nalishdagi harakatlar to ‘g ‘risida arzimas ko‘rinishda b o is a ham.
xabar qilish. ayniqsa. uyushgan harakat, yo ish tashlash hollariga
alohida e ’tibor qaratish topshirildi. «Ana
shunday hollami sinchiklab
o'rganish juda zarur va maqsadga muvofiq ekanligini tajriba ko‘r-
satdi, - deb yozgan edi o ‘z ko'rsatmasida general-gubemator. Ba‘-
zan arzimas, samarasiz va befovda k o lin g an bir kutilik ish tash
lash. yo boshqa hollar m a’lum muhitning, ayrim shaxslaming ichki
intizomi, qobiliyati, tashkilotchiligi va faol chiqishga layoqatini
ko‘rsatish uchun sinov vazifasini o'taydi. Bunday hollami tad-
' O 'z R M D A , 4 6 8 -ja m g ‘arm a, 1-ro‘yxat, 1-ish, 99-varaq.
: O
lz
R M D A . 4 6 8 -ja m g ‘arm a, 1-ro‘yxat, 424-ish, 4-varaq
' O 'z R M D A . 4 6 8 -ja m g ‘arm a, 1-ro‘yxat, I-ish, 78-varaq.
4 O 'z R M D A , 4 6 8 -ja m g ‘arm a, 1-ro‘yxat, 1-ish, 79-varaq.
'O 'z R M D A , 4 6 8 -ja m g ‘arm a, 1-ro‘yxat, 1-ish, 161-varaq.
265
www.ziyouz.com kutubxonasi
qiq etish orqali dastlab filial b o ‘limlar, keyin
esa bunday tashkilotlar-
ning markaziy idoralarini aniqlashga muvaffaq bo'lingan»1.
Alohida jandarm lar кофиз! shtabi boshlig'i general shtab
Do'stlaringiz bilan baham: 
