O‘zbekiston respublikasi oliy va

Умумий ҳаражатлар (TC - Total Cost) - қисқа муддатли орликда маълум миқдорда 
маҳсулот ишлаб чиқариш учун сарфланган ѝзгармас ва ѝзгарувчан ҳаражатларнинг 
йиғиндисига тенг: 
)
(Q
VC
FC
TC


. 
(6) 
Q 
VC, AVC 
VC 
Q
1
Оптимал ишлаб чиқариш 
хажми 
AVC 

---

530 
Бу ерда FC - ѝзгармас ҳаражат, VC Q
( )  - ѝзгарувчан ҳаражат. 
Ўртача ҳаражатни баъзи холларда TC  ѝрнига C  билан хам белгилайди. 
График кѝринишда умумий ҳаражат чизиғи ѝзгармас ва ѝзгарувчан ҳаражатлар 
чизикларини кѝшиш билан хосил қилинади (11 расм). 
Ўртача умумий ҳаражатларни умумий ҳаражатни ишлаб чикарилган маҳсулот 
миқдорига булиш йули билан аниқлаш мумкин: 
Q
TC
ATC

, 
ѐки ѝртача ѝзгармас (AFC) ва ѝртача ѝзгарувчан (AVC) ҳаражатларни кѝшиш йѝли билан 
аниқланади: 
Q
VC
FC
AVC
AFC
ATC
)
(




. (7) 
 
 
 
 
 
 
 
11 расм. Умумий ҳаражатлар. 
12-расм. 
ATC,
AFC  ва AVC  чизикларининг графиклари. 
 
 
 
ATC , AFC  ва AVC  чизикларининг графикдаги кѝриниши қуйидаги расмда 
келтирилган (12-расм). 
Ўртача умумий ҳаражатлар фирма фаолиятини таҳлил қилишда асосий 
кѝрсаткичлардан бири хисобланади. Ўртача умумий ҳаражат билан нарх ѝртасидаги фарк 
оркали фирманинг олаѐтган фойдаси ѐки зарари аниқланади. 
TC, VC, FC 
TC 
VC 
FC 
Q 
Q 
C 
AFC 
ATC 
AVC 

---

531