525
5-расм. Изокоста.
Агар
нукта
2
1
0
N
N
учбурчак ичида ѐтса, шу нуктага мос ресурслар комбинациясини
олганда, фирма ѝз бюджетини тѝлик сарфламайди. Масалан
М нукта учун (1)-тенглама
қуйидагича ѐзилади:
C
K
r
L
W
M
M
. (2)
(2) тенглама фирманинг хар бир умумий ҳаражати учун графикда алохида
изокванта билан ифодаланади. Агар фирманинг умумий ҳаражатлари икки вариантда бѝлса,
яъни
1
C ва
2
C хамда
2
1
C
C
бѝлса, ушбу умумий ҳаражатлар учун изокванталар графикда
қуйидагича жойлашади (6-расм).
6-расм. Изокванталарнинг жойлашуви.
Фирма бюджетининг ѝсиши ѐки ресурслар нархининг пасайиши изокостани ѝнга
силжитади, бюджетнинг қисқариши ва ресурслар нархининг ошиши изокостани чапга
силжитади. (1)-тенгламани қуйидаги кѝринишда ѐзамиз:
L
r
W
r
C
K
.
(3)
(3)-тенгламадан келиб чиқадики изокостанинг бурчак коэффициенти қуйидагига тенг:
r
W
L
K
.
(4)
Изокостанинг бурчак коэффициенти
r
W
шуни кѝрсатадики, агар фирма
r
нархда
r
W
бирлик капитал сотиб олиш учун бир бирлик мехнат сарфидан воз кечса (
W
сум иқтисод
қилади), ишлаб чиқаришдаги умумий ҳаражат қиймати ѝзгармайди.
Масалан, агар иш хаки 20 сум, капиталга ижара хаки 5 сум бѝлса
,
4
сум
5
сум
20
r
W
L
K
ѐки
.
4
L
K
Демак, фирма умумий ҳаражатни ѝзгартирмасдан бир бирлик мехнатни 4 бирлик
капитал билан алмаштириши мумкин.
K
0
L
С
2
С
1
526
Энди фирманинг умумий ҳаражатлари чекланганда максимал маҳсулот
ишлаб
чиқаришга эришиш масаласини график усулда ечилишини кѝриб чикамиз.
Ишлаб чиқарувчи
3
Q
миқдорда ишлаб чикара олмайди, нимага деганда унинг
бюджети
3
Q
миқдордаги маҳсулотни ишлаб чиқариш учун керак бѝлган ресурсларни сотиб
олишга етмайди.
1
Q хам максимал ишлаб чиқариш хажми бѝла олмайди, чунки бу холатда
ишлаб чиқарувчи ѝз бюджетини тѝлик сарфламайди, демак у ишлаб чиқаришни
ошириши
мумкин.
7-расм. Ишлаб чиқарувчининг мувозанат нуктаси.
2
Q миқдордаги маҳсулот берилган бюджетда энг максимал маҳсулот ишлаб чиқариш
хажми хисобланади.
Е нуктада
2
Q изокванта билан изокоста чизиғи
С кесишади ва ушбу
Е
нукта ишлаб чиқарувчининг мувозанат холатини ифодалайди.
Е нуктада изокванта хам,
изокоста хам бир хил ѐтикликка эга эканлигидан ва изоквантанинг ѐтиклиги чекли
технологик алмаштириш нормаси билан улчаниши, яъни
K
L
MP
MP
L
K
MRTS
(5)
ва изокостанинг ѐтиклиги
r
W
L
K
га тенглигини хисобга олсак, мувозанат
Е нукта учун
қуйидаги тенглик ѝринли бѝлади:
r
W
MP
MP
K
L
.
(6)
(6)-муносабатни қуйидагича ѐзамиз
r
MP
W
MP
K
L
.
(7)
(7)- тенглик ишлаб чиқарувчининг мувозанат холатини белгиловчи шарт бѝлиб
хисобланади. Мувозанат шарт (7) шуни кѝрсатадики, чекланган ҳаражатда максимал ишлаб
чиқаришга эришилганда ишлаб чиқариш омиллари учун сарфланган хар бир қѝшимча сум
бир хил миқдордаги қѝшимча маҳсулот ишлаб чиқаришни таъминлайди.
капитал
K
Q
3
Q
2
E
K
Q
1
C
-
W/
r
L - мехнат
L
527
Агар ишлаб чиқариш омилларидан бирининг нархи ошса, масалан ишчи кучи нархи
ошса фирма, бундай ѝзгаришга ишлаб чиқариш жараѐнида
ишчи кучини капитал билан
алмаштириш билан жавоб беради.
Бундай холат қуйидаги графикда келтирилаган (8-расм).
8-расм. Ишчи кучини нархи ошганда уни капитал билан алмаштириш.
Бошлангич холатдаги
1
C изокостада максимал ишлаб чиқариш
Е нуктада эришилади
ва
1
1
,
K
L
миқдордаги ресурслар сарфланади. Ишчи кучининг нархи ошганда изокоста
2
C
холатга утади.
2
C изокоста ишчи кучи нархининг ошганлигини ифодалайди.
2
C изокостада фирма максимал ишлаб чиқариш хажмига
2
E нуктада эришади ва
ишлаб чиқаришга
2
L ва
2
K миқдордаги ресурслар сарфланади.
Ишчи кучига нархнинг
ошиши, ишчи кучидан фойдаланишни қисқартиради ва капиталдан фойдаланишни оширади.
Do'stlaringiz bilan baham: