O‘zbekiston respublikasi oliy va

 
3. Фирманинг қисқа ва узоқ муддатли оралиқдаги фаолияти 
Фирманинг ишлаб чиқариши ва ҳаражатлари тѝғрисида гапирганда уларни икки хил 
вақт оралигида караш лозим, қисқа муддатли ва узоқ муддатли. 
Қисқа муддатли оралиқ - бу шундай вақт оралиғики, фирма бу оралиқда фаолият 
кѝрсатганда, у ишлаб чиқариш омилларидан камида биттасининг хажмини ѝзгартира 
олмайди. Бундай омилга ѝзгармас ишлаб чиқариш омили дейилади. 
Ўзгармас омил сифатида фирма капитали - ишлаб чиқариш куввати хисобланади. 
Масалан, фирма капиталидан фойдаланиш йуналишини ѝзгартириш учун одатда узоқ вақт 
талаб қилинади. Янги завод куриш учун, биринчи навбатда унинг лойихаси ишлаб чиқилади, 
ускуна ва технологик линиялар сотиб олинади ва урнатилади. Ушбу ишларни амалга 
ошириш учун кѝп вақт талаб қилинади (камида бир йил). 
Узоқ муддатли оралиқ - бу оралиқда фирма ишлаб чиқаришда фойдаланаѐтган 
барча ишлаб чиқариш омиллари хажмини (ишлаб чиқариш кувватини хам) ѝзгартиради. 
Узоқ муддатли оралиқда барча ишлаб чиқариш ресурслари ѝзгаради ва бундай ресурсларга 
ѝзгарувчан ресурслар дейилади. 
Қисқа муддатли оралиқда фирма ишлаб чиқариш кувватини ѝзгартира олмайди, лекин 
ундан фойдаланишни интенсивлаштириши мумкин. 
Узоқ муддатли оралиқда ишлаб чиқариш куввати хам ѝзгаради. Албатта узоқ ва 
қисқа муддатли оралиқлар хар-хил маҳсулотлар учун турлича бѝлиши мумкин. 
4. Фирмаларда ҳаражатлар, ишлаб чиқариш ва фойда 
 
Хар қандай фирманинг асосий мақсади фойдани максималлаштиришдан иборатдир. 
K
E
2
K
2
Q‘ 
E
1
K
1
L
C
1
C
2
L
1
L
2

---

528 
Умумий ҳолда фойда ялпи даромаддан умумий ҳаражатларни айириш оркали 
топилади. 
,
TC
TR



(1) 
бу ерда 

- фойда; 
TR
- умумий даромад; 
TC
- умумий ҳаражат. 
Ҳаражатлар фирмага нисбатан ташки ва ички ҳаражатларга бѝлинади. Ташки 
ҳаражатларга ташки тѝловлар, яъни ташки мол етказиб берувчиларга (хом-ашѐ, 
материаллар, электроэнергия, газ) тѝловлар киради. Умумий даромаддан ташки 
ҳаражатларни айириб ташласак, бухгалтерия фойдасини оламиз. Бухгалтерия фойдаси ички 
(яширин) ҳаражатларни хисобга олмайди