O‘zbekiston respublikasi oliy va

Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш сиѐсати. Ушбу сиѐсат ѐрдамида 
назорат қилишдан олинадиган ижтимоий чекли ютуқ назоратни амалга тадбиқ 
этиш учун сарфланадиган ижтимоий чекли харажат билан баланслаштирилади. 
Ижтимоий чекли ютуқ MSВ назоратни амалга тадбиқ этиш учун 
сарфланадиган ижтимоий чекли харажат билан баланслаштирилади. Ижтимоий 
чекли ютуқ MSВ чизиғи билан ижтимоий чекли харажат MSС чизиғи кесишган 
нуқта зарарли чиқиндиларни чиқаришнинг жамият учун самарали бѝлган 
даражасини аниқлашга ѐрдам беради (15.3. - расм). 
MSС чизиғи атроф-муҳитни ифлослантирадиган чиқиндиларнинг фоиз 
бѝйича камайиб бориши натижасида ижтимоий чекли харажатларни ошиб 
боришини ифодалайди. Шунинг учун ҳам чиқиндиларни ҳар бир қѝшимча фоиз 
камайтирилиши янада кѝпроқ харажат билан боғлиқ. Зарарли чиқиндиларни 
атроф-муҳитга чиқарилишини камайтиришнинг учта варианти мавжуд: зарарли 
чиқиндиларни атроф-муҳитга чиқарилишда норма ва стандартларни 
ѝрнатилиши; чиқиндилар учун тѝлов ѝрнатиш, чиқиндиларни вақтинча 
чиқариш учун рухсатнома сотищ. 
Чиқиндиларга норма ва стандартлар ўрнатиш.
Чекли ютуқ ва 
харажатлар MСB MSС
Е
0

---

449 
Q–чиқиндиларни
камайиш 
даражаси, 
(%) 
Q
18.3 – расм. Чиқиндиларнинг оптимал даражасини аниқлаш 
Бу ерда саноат чиқиндилари таркибидаги зарарли моддалар 
концентрациясига қѝйиладиган миқдорий чек қонун томонидан ѝрнатилади. 
Бундай стандартлар барча ривожланган давлатларда ѝрнатилган. 
Масалан, автомобилларнинг бензинни ѐқишни натижасида чиқадиган 
газда карбонат ангидрид газининг миқдори чекланган. Чиқинди газ таркибида 
ушбу модданинг нормадан юқори даражада бѝлса, автомобилб эгасига жарима 
солинади. 
Стандартларни ѝрнатишдан амалиѐтда фойдаланишнинг ѝзига яраша 
камчиликлари ҳам мавжуд. Биринчидан, чиқиндиларни маълум нормагача 
бепул чиқариш мумкинлиги; иккинчидан, барча иқтисодий субъектлар учун 
бир хил стандартни белгилашни регионларда экологик ҳолатнинг ҳар хил 
даражада долзарблигини эътиборга олмайди; учинчидан, стандартлар ишлаб 
чиқарувчиларни зарарли чиқиндиларни камайтиришга ундамайди.