O`zbekiston Respublikasi Oliy va O`rta ta’lim vazirligi Termiz Davlat Universiteti Tabiiy fanlar fakulteti Biologiya ta’lim yo`nalishi I kurs 120-guruh talabasi Elamonov Zuxriddinning “botanika” fanidan tayyorlagan Kurs ishi Mavzu

O`zbekiston Respublikasi Oliy va O`rta ta’lim vazirligi
Termiz Davlat Universiteti
Tabiiy fanlar fakulteti Biologiya
ta’lim yo`nalishi I kurs 120-guruh talabasi
Elamonov Zuxriddinning “BOTANIKA” fanidan tayyorlagan
Kurs ishi

Mavzu: Yalpiznamolar qabilasi. Qabilaga kiruvchi oilalar. (Tizimguldoshlar, yalpizdoshlar) haqida.

Topshirdi: _Elamonov Z___

Qabul qildi: _______________
MUNDARIJA:

I.Kirish……………………………………………………………………3
II.Asosiy qism…………………………………………………………….4
2.1.Yaplizdoshlar oilasi haqida umumiy ma’lumot……..…………………4
2.2.Yalpizdoshlar oilasiga mansub o’simliklar……………………………7
2.3.Yalpizdoshlar oilasi qishloq xo’jaligidagi hamiyati…………………..20
III.Xulosa……………………………………………………………….....21
IV.Foydalanilgan adabiyotlar…………………………..……………….22

KIRISH.
Yalpizdoshlar (Labguldoshlar) Lamiaceae (Labiatae) oilasi
Bu oilaga 200 turkum, 3500 tur kiradi. O’zbekistonda 38 turkumga oid 214 turi usadi. Oila vakillarining poyasi to’rt qirrali. Barglari oddiy, poyada qarama-qarshi joylashgan. Gultojbarglari ikki labli, ustki labi 2 ta, ostkisi 3 ta gultojbargdan iborat. Changchilari 4 ta, baʼzan 2 ta. Urugchisi 2 ta mevabargli. Mevasi yong’oqcha.

Yalpizdoshlar oilasi haqida umumiy ma’lumot.
Sistematik taxlil:
Bo’lim.Magnoliyatoifa-Magnoliophyta
Sinf.Magnoliyasimonlar-Magnoliapsida
Sinfcha.Yalpizkabilar(Labgullilar)-Lamiidae
Qabila.Yalpizkabilar –Lamialis
Oila.Yalpizdoshlar(Labguldoshlar)Lamiaceae(Labiateae)
Yalpizkabilar ajdodchasi – Lamidae.
Bu ajdodchaga daraxt, buta, chala buta va tashqi koʻrinishi xilma-xil boʻlgan oʻt oʻsimliklar kiradi. Barglari koʻpincha qarama-qarshi, xalqasimon yoki ketma-ket joylashgan. Gullari qoʻshilgan. Ajdodchaning tarkibiga 11 ta qabila kiradi.
1. Ituzumnamolar qabilasi-Solanales.
Bu qabila 5 ta oilani oʻz ichiga oladi. Shulardan biri ituzumdoshlar oilasi.
Ituzumdoshlar oilasi – Solanaseae.
Bu oila 80 ta turkum, 3000 ga yaqin turni birlashtiradi. Oʻzbekistonda 11 turkumga mansub 36 turi uchraydi. Oʻzbekiston Respublikasi “Qizil kitobi”ga 1 ta turi kiritilgan. Ular oʻrta, moʼtadil iqlimli regionlarda keng tarqalgan. Hayotiy shakli oʻt oʻsimliklar. Baʼzan chala buta shaklida ham uchraydi. Bizda toʻqayzor, adir va togʻlarda oʻsuvchi jingil (Lycium) tikanli buta hisoblanadi.
Oilaning muhim belgilari: barglari oddiy, butun yoki patsimon qirqilgan, yon bargsiz, poyada ketma-ket joylashgan. Gullari yakka-yakka, koʻpincha oddiy yoki murakkab gajak, shingil toʻpgul hosil qiladi. Ular toʻgʻri (aktinomorf), ikki jinsli, qoʻsh gulqoʻrgʻonli, kosacha va tojbargalari 5 ta boʻlib, qoʻshilib oʻsgan.
Gul formulasi: ( Sa(5) So (5) A5 G(2)
Bu oilada changchilarni oldin yetilishi (Protoandriya) kuzatiladi.
Mevasi rezavor meva yoki koʻsakcha.
Oila vakillari: 1) Kartoshka (Solanum tuberosum). Bu oʻsimlikning vatani Janubiy Amerika boʻlib, XVI asr oxirlarida Evropaga keltirildi. Rossiyaga XVIII asrda, Oʻzbekistonda XIX asrning 2-yarmidan boshlab ekila boshlangan. Uning 1000 dan ortiq navi bor (66-rasm,A).
2) Pomidor (Lycopersicum esculentum). Vatani Janubiy Amerika) .
3) Garmdori yoki achchiq qalampir (Sapsicum annuum). Vatani Janubiy Amerika (66-rasm,B).
4) Baqlajon (Solanum melongena). Vatani Xindiston (66-rasm,V).
5) Tamaki (Nicotiana tabacum). Vatani Janubiy Amerika. Bargi uchun ekiladi (66-rasm,G).
6) Fizalis (Physalis) ning Oʻzbekistonda 4 ta turi oʻsadi (66-rasm,D).
7 ) Chingil - Lycium barbarum esa manzarali oʻsimliklar sifatida ekiladi.