O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti tuproqshunoslik va ekologiya kafedrasi

1 - jadval


Atmosferaning tarkibi

Gazlar Miqdori (%) Azot (N2) 78,08 Kislorod (O2) 20,95 Argon (Ar) 0,93 Karbonat angidrid (CO2) 0,03 Neon(Ne) 0,0018 Geliy (Ge) 0,0005 Kripton (Kr) 0,0001 Vodorod (H2) 0,00005 Ksenon (X) 0,000009

Atmosferaning yuqori qatlamlarida bu tarkib quyoshning nuri ta’sirida o’zgaradi.Quyoshning nuri ta’sirida yuqorida kislorod atom holiga o’tadi.Atom holidagi kislorod esa atmosferaning yuqori qatlamining asosiy tarkibi hisoblanadi.Undan tashqari yengil gazlar vodoro hamda geliy ham yuqorigi qatlamning asosiy tarkibi hisoblanadi. Shunga qaramasdan 30 km pastdagi qatlam yuqorigi ya’ni 100 km bilan uncha farq qilmaydi.

Atmosferaning tarkibini ya’ni uning massasini, uni tashkil qiladigan elementlarni massasini bilish uchun unga konsentratsiya tushunchasi kiritiladi.


I боб. Ўзбекистон Респуликаси иқтисодиётида кимё саноатининг ўрни ва аҳамияти.
1.1 Ўзбекистон Республикасида кимё саноатининг шаклланиши ва ривожланиши.
Кимё саноати Республикамиз иқтисодиётида муҳим ўрин эгаллайди, чунки кимё корхоналарида халқ хўжалигининг барча соҳалари учун зарур бўлган турли маҳсулотлар ишлаб чиқарилади. Масалан, фақатгина "Ўзкимёсаноат" кимё корхоналарида бугунги кунда 250 дан ортиқ номда маҳсулотлар ишлаб чикарилмоқда ва бир қисми экспортга жўнатилмоқда. Республика саноат маҳсулотлари умумий ҳажмида кимё саноати корхоналари махсулотларининг солиштирма ҳиссаси 5,0 фоиздан ортиқ улушни ташкил этади, саноат ишлаб чиқариш корхоналаридаги ходимларнинг умумий сони 45 минг кишидан ортиқ. Республика кимё саноатида табиий газ, нефть, кўмир, олтингугурт, озокерит, турли минераллар, рангли металлар, оҳактош, графит, ош тузи конлари ишга туширилмоқда, пахта ғўзапояси ва канопни қайта ишлаш чиқиндиларидан эса хом ашё тарзида фойдаланилмоқда. Ўзбекистон халк хўжалигининг турли соҳалари учун ва кимё саноатининг ўзида ҳам хом ашёларнинг маълум қисми, кимёвий технологик жиҳозлар ва уларнинг эҳтиёт қисмлари четдан олиб келинади. Айни пайтда кимё саноатимизнинг бир қатор маҳсулотлари (минерал ўғитлар, кимёвий толалар ҳамда иплар, синтетик аммиак, лак-бўёқлар ва бошқалар) жаҳоннинг бир қатор мамлакатларига (Хитой, Россия Федерацияси, Украина, Қозоқистон, Болтиқ бўйи давлатлари, Жанубий Корея ) экспорт қилинмоқда. Республика кимё саноатининг асосий тармоқлари: 1. Минерал ўғитлар ишлаб чиқариш: аммиакли селитра, карбамид, аммофос, аммоний сульфат, суперфосфат, аммиакли сув, шунингдек азотли ва фосфорли мураккаб ўғитлар "Электрокимёсаноат" (Навоий), "Фарғонаазот" ва "Навоиазот" корхоналарида азотли ўғитлар, "Аммофос" (Олмалиқ) ва "Самаркандкимё" ОАЖ ларида ва "Кўқон суперфосфат” қўшма корхоналарида ишлаб чиқарилади. Ўзбекистон қишлоқ хўжалигининг калийли ўғитларга бўлган йиллик эҳтиёжи 300 минг т. (100 % озиқ модда ҳисобида) бўлиб, Қашқадарё вилоятидаги Тюбетаган калий тузлари кони негизида калийли ўғитлар ишлаб чиқарадиган корхона қурилиши Хитой ва Россия компаниялари билан ҳамкорликда 2016 й. августида ишга тушириш режалаштирилган. Қорақалпоғистонда ва Навоий вилоятида топилган фосфорит конлари базасида 1997 йилда Қизилқум фосфорит комбинати қурилиб ишга туширилди ва Козоғистоннинг Қоратоғ фосфорит конидан йилига $44 млн. сарфлаб минерал хом ашё келтиришга барҳам берилди. ИЗОХ: бугунги кунда Республикамиз эҳтиёжларидан ошиқча бўлган минерал ўғитлар ва кимёвий маҳсулотлар бир қатор чет мамлакатларга (2016 й. $60,72 млн. ва 2017 й. $74,02 млн.) экспорт қилинган.