O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogik universiteti jahon sivilizatsiya tarixi (Metodik qo’llanma) (To’ldirilgan 2-nashr) история мировой цивилизации

N.D.Kondratev 
katta sikllar nazariyasini ikki yarim sikllami matematik 
ishlash va mantiqiy qarash asosida ma’lumotlami yaratdi. Olim 
O.Tofller 
o'n ming 
yillik (XX asr oxirida uchinchi to'lqin boshlanishi bilan)dagi tarxiy progressning uch 
o'rami to'g’risida xulosaga keldi.
Supersikllarga jahon sivilizatsiyalari spirallarining o'ramlari teriladi. Bu yerda 
siklik dinamikaning qonuniyatlari to'g’risidagi umumlashtirish va xulosalar uchun 
tarixiy ma’lumotlar oldingi voqelikdan ko'ra ko'p: har bir supersikl uch sivilizatsiya 
siklini birlashtiradi, ularning umumiy soni - 7 ta (yettinchisi endi boshlanmoqda). 
Tarixiy jarayonning sur’atlarini jadallashish an’ansi ko'rinadi, har bir sivilizatsiyani 
ichki tuzilishi uni tug’ilishining bosqichlari (fazalari) shakllanishi, gullab-yashnashi 
(yetuklik), keksayish, yana bir necha tarixiy vaqtlarda qolish, eski holatda turish -
so'nish aniq kuzatiladi.
Har bir jahon sivilizatsiyasi genetik ildiz taqdirlari bilan yaqin bo'lgan etnoslar, 
xalqlar 
gumhlarining 
tarixiy 
ritmlarini 
ifodalaydigan 
local 
sivilizatsiylar 
dinamikasida iz qoldiradi, har bir local sivilizatsiya o'zining uzunligi va siklik 
dinamikasining husnixatiga ega. Shuning uchun turli xalqlarga mansub bo'lgan 
tarixchilaming umumtarixiy qonuniyatlarga yondashuvi bir xil emas va qarama- 
qarshi. Ular tarixiy voqealaming shiddatli oqimiga turli qirg’oq va orollardan, turli xil 
nuqtai nazaridan qaraydilar. Bu tarixiy progressning ko'p o'lchovligi nisbiiyligini 
tushunishga, lekin uni umumiy qonuniyatlarini inkor qilmaslikka yordam beradi.
Tayanch iboralar: tosh davri, “aqlli odam”, terimchilik, ovchilik, baliqchilik, 
mehnat qurollarini qayta ishlab-chiqarish, Cives-fiiqaro, civilis-fuqarolik, ilksinfiy,
- 34 -

---

supersikl, tarixiy progress, Xitoy, Hindiston, O'rta Osiyo, Yaqin Sharq, aralash lokal 
sivilizatsiyalar, 
Afrika sivilizatsiyalari, Amerika sivilizatsiyalari, Karl Yaspers, 
N.D.Kondratev.