O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus

Quruq  achitqilar.    Quruq  achitqilar  maydalangan  presslangan    achitqilarni  quritish  yo’li 
bilan  tayyorlanadi.    Ular  chetda  joylashgan,  tashish  qiyin  bo’lgan  joylarda,    ekspeditsiyalarda 
foydalanish uchun mo’ljalgan. 
Quruq  achitqilarni  tashish  qulay,    ular  saqlashda    o’zining  xossalarini  yaxshi  saqla  qoladi. 
Bu  achitqilar  5  oydan  12  oygacha  saqlanishi  mumkin.  Ammo  ular  presslangan    achitqilarga  
qaraganda  quritish  natijasida  hujayrada  sodir  bo’lgan  biokimyoviy  o’zgarish  tufayli  fermentativ 
aktivligi past bo’ladi. 
Quritish vaqtida yuqori haroratda oqsil proteolizi natijasida achitqi hujayrasining azot tarkibi 
o’zgaradi. 
Quritishning  birinchi    bosqichida  achitqilar  uglevodlarini  jadal  sarflanadigan  nafas  olish 
jarayoning ko’chayishi kuzatiladi. Uglavodlar  etishmagan  taqdirda  oqsil  moddalar  parchalanadi. 
Achitqi  hujayrasi  tarkibidagi  bu  o’zgarishlar  quritilgan  achitqilarning  ko’tarish  kuchi  pastligining 
asosiy sababi hisoblanadi. Presslangan achitqilarga hisoblanganda u taxminan 2 marta past.   
Yuqori  sifatli  quruq    achitqilar  tayyorlash  uchun  achitqilarning  maxsus  turlarini  tanlash 
kerak.  Achitqi  hujayralarini maksimal  hayot  faoliyatini ta’minlaydigan ma’lum oziqlantirish va 
aeratsiyalash sharoitlarida o’stirish lozim. Achitqilarni o’stirish sharoitlari hujayrada katta miqdorda 
quruq moddalar va tregaloza to’plash imkonini berishi kerak. 
Quritishga mo’ljallangan  achitqilar qo’yidagi sifat ko’rsatkichlariga ega bo’lishi kerak (75 
%  namlikdagi  presslangan  achitqilarga  qayta  hisoblanganda):    ko’tarish  kuchi  65  minutdan  ko’p 
emas,  35  °C  haroratda  chidamliligi  72  soatdan  kam  emas,  tregaloza  miqdori  quruq  moddalar 
miqdorining 10 % dan kam emas. 
Quritishga mo’ljallangan achitqilarning  namligini  pasaytirish uchun osh tuzining 20 %  li 
eritmasidan foydalaniladi.  Tuz  eritmasining ta’siri  natijasida achitqilarning namligi  2,0-2,5  %  ga 
pasayadi.    Bu    quritish  jarayoning  davomiyligini  2  soatga  qisqartirishga  yordam  beradi.    Achitqi 
suspenziyasi    tuz    bilan    ishlangandan  so’ng    vakuum-filtrda    filtrlanadi  va  achitqi  xamirida  tuz 

---

 
14 
miqdori 0,15-0,2 %  bo’lgunicha yuviladi.  Olingan presslangan  achitqilar maydalanadi va diametri 
1 mm bo’lgan qumaloq yoki vermishel shaklida quritishga yuboriladi. 
Quruq  achitqilarning  sifatiga  qo’yiladigan  talablar.    Quruq  achitqilar  oliy  va  I  navlarda 
chiqariladi,  vermeshil,  qumaloq,  kichik  donachalar,  burdachalar  shaklida  bo’ladi.  Kukunsimon 
zarrachalarning bo’lishiga ham  (massasiga nisbatan 25%  dan  yuqori  emas) ruxsat  beriladi.   Rangi 
och-sariq yoki och-jigarrang, hidi va ta’mi quruq achitqilarga mos, begona, chirigan, mog’orlangan 
hidlarsiz bo’lishi kerak. 
Quruq achitqilarning sifatiga qo’yiladigan  asosiy  talablar 2-jadvalda keltirilgan. 
      2-jadval