O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta maxsus

-hujjatli  nazorat  tekshirishning  shunday  turiki,  bunda  tekshirilayotgan 

ob'ekt  mazmuni  hamda  uning  reglamentlangan  qiy-matga  muvoflqligi  hujjatlarda 

(birlamchi va yig'ma) ko'rsatilgan ma'lumotlar asosida tekshiriladi 

-ashyoviy  dalillarga  asoslangan  nazorat  shunday  tekshirishki,  bunda 

tekshirilayotgan ob'ektning miqdor va sifat holati ishlab  chiqarishdagi xom ashyo 

va  materiallarni  tekshirish,  ko'zdan  kechi-rish,  qlchash,      qayta      sanash,      tarozida  

tortish,      laboratoriyada    tekshi-rish,  ekspertizalarni  o'tkazish,  nazorat  tariqasida 

xarid qilish va shu kabi boshqa usullar yordamida tekshiriladi. 

Demak,  nazorat  vositasidan  amalga  oshirilayotgan  faoliyatning  qonuniyligi  va 

maqsadga  muvofiqligi,  turli  darajadagi  byudjet-larga  soliqlar,  yig'imlar,  bojlar  va 

boshqa  to'lovlar  o'z  vaqtida  to'lanishi  tekshiriladi,  shuningdek,  soliq  qonunchiligi 

---

 

11 

buzilishi-ning sabablari hamda aybdorlari aniqlanadi. 

Shunday  qilib,  soliq  faoliyatidagi  nazorat  davlat  boshqaruvi  vakolatli  organining 

soliq  to'lovchilar  soliq  qonunchiligi  talab-lariga  rioya  qilishlari  ustidan  rahbarlik 

qilish usulidir. 

Soliq  nazoratining  asosiy  usuli  soliq  to'lovchilarni  hujjatli  tekshirishdir. 

Yuridik  shaxslarni  hujjatli  tekshirish  inspektsiya  ishining  yillik  rejalari  va  har  bir 

ish  uchastkasi  bo'yicha  tuzi-ladigan  tekshirishlarning  choraklik  grafiklariga 

muvofiq  amalga  oshiriladi.  Ular,  birinchi  navbatda,  yirik  miqdorda  foydaga  ega 

bo'lgan  yoki  buxgalteriya  hisobini  yuritishda  va  soliq  qonunchili-giga  rioya  qilishda 

qqpol  xatoga  yo'l  qo'yayotgan  korxonalar,  shuningdek,  zarar  ko'rish  sabablarini 

aniqlash  va  ularni  bankrot  deb  e'lon  etish  uchun  zarar  ko'rib  ishlayotgan  barcha 

korxonalar ki-ritiladi. 

Hujjatli  tekshirish,  odatda,  30  kundan  oshmasligi  lozim.  Ushbu  muddat  favqulodda 

hollarda  Davlat  soliq  boshqarmasi,  inspektsiya  rahbari  yoki  uning  o'rinbosari  ruxsati 

bilan uzaytirilishi mumkin. 

Soliq  idoralari  birlamchi  hujjatlar  va  hisob  registrlarini  tekshirganda  yalpi  yoki 

tanlab olish usullarini qo'llaydilar. 

Yalpi  usul  barcha  hujjatlarni,  jumladan,  buxgalteriya  hisobi  registridagi 

yozuvlarni tekshirish bilan xarakterlanadi. Odatda, kassa va bank operatsiyalari yalpi 

tekshirishdan  o'tkaziladi.  Mahsu-lot  etkazib  beruvchilar,  xaridorlar,  buyurtmachilar, 

debitorlar  va  boshqa  kreditorlar  bilan  hisob-kitoblar,  shuningdek,  korxona 

faoliyatining  boshqa  uchastkalari  dasturda  ko'rsatilgan  hollarda  yalpi  usul  bilan 

tekshiriladi.