O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Z. M. Bobur nomidagi Andijon Davlat universiteti z z o

 
70 
faolligi yukala boshlaydi. Ґujayra sekret tomchisidan iborat bo’lib qoladi va uladi. Golokrin 
sekretsiyaga misol qilib yog bezlarini hujayralarini keltirish mumkin.
Sekretor hujayralarni ishlashida ancha turli-tumanlik bor. Golokrin tip sekretsiyasida 
sekretni hosil bo’lishi va ajralishi hujayrani hayotiy sikli bilan to’g’ri keladi, ya’ni sekret 
ajralishi hujayrani ulimi bilan to’g’ri keladi.
O’simliklarni ildiz Yoilofidan shilimshikni ajralishini misol qilish mumkin. 
O’simliklarda sekretsiyaga uchrovchi moddalarni ikkita katta gruppaga bo’lish mumkin. Birinchi 
gruppaga sekretor hujayralarga ksilema va floema orqali olib kelinadigan suv, mineral tuz, kand, 
aminokislotalar va boshqalar kiradi.
 
Ikkinchi gruppaga kiruvchi moddalar sekretor hujayralarining o’zida sintezlanadi. 
Bularga polisaharidlar, gidrolitik fermentlar, glikoproteidlar, alkoloidlar, tanninlar, liglin, efir 
yogi va smolalar kiradigan har xil terpenoidlar, shuningdek sirka al’degid, spirtlar va boshqalar 
kiradi. 
O’simliklarda ichki va tashqi sekretor strukturalar bo’ladi. Тashki sekretor strukturalarga 
tuklarni bez hujayralari, xashoratxo’r o’simliklarning bez hujayralari, nektar ishlab chiqaruvchi 
bezlar kiradi. Ichkilariga “suv” hosil qiluvchi bezlar kiradi. 
Boshqa sekretor hujayralarda (meroqrin, apokrin), sekret hosil bo’lishi ko’p marta 
bo’ladi. 
Ba’zi sekret hujayralarda sekretsiya uzluksiz, boshqalarida esa ritmik tanaffusli bo’ladi. 
Birinchi holda sekret mahsulotlari yigilishi bilanok ajraladi. Bunga misol qilib kavsh 
qaytaruvchilarning so’lak bezlarini, oshqozonni shilimshik ishlab chiqaruvchi epiteliysini va 
ipak qurti lichinkasidagi, ipak bezi hujayralarini olish mumkin. 
Тanaffuslik yoki ritmik sekretsiyada sekretor sikl ma’lum davriylikga ega. Bunda 
hujayraga moddalar kirgandan so’ng uni qayta ishlanadi, keyin esa sekret hosil bo’ladi. 
Sekret mahsuloti chiqarilgach, hujayrani normal strukturasi va funksiyasidagi ana 
shunday asta sekin o’zgarishlar sekretor sikl deb ataladi. 
Bu protsessni izotop metodi orqali o’rganish, sekretor sikl fazalarini har bir tip hujayra 
uchun ma’lum davomiylikda bo’lishini ko’rsatadi. Jumladan, oshkozon osti bezi hujayralarida 
sekret mahsuloti yigilishi va shakllanishi 80 minut davom etadi, sekretni ajralishi esa 1G’3 minut 
bo’ladi.