O’zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Yorug’lik manbaini sozlash:
– Teleskopni kollimatorga yo’naltiring ( tirqishni bir oz oching).
– Yoritish mabaini (a3) U = 6 V kuchlanishga ulang.
– Qotiruvchi vintdan ( a2 ) foydalanib, yoritish qurilmasini, okulyar holatini 
o’zgartirmasdan, teleskopga shunday joylashtiringki, tirqishning ichi yaxshi 
yoritilsin. 

---

48 
3-rasm. 4-rasm 
3-rasm.
Teleskop yoritkich bilan .
a
1
fokusni sozlash dastasi,
a
2
yorug’lik 
manbainiqotish vinti, 
a
3
yorug’lik manbai, 
a
4 
okulyar, 
a
5
yorug’lik manbai uchun 
teshik (ko’rinmagan), 
a
6 
teleskopni balandlik bo’yicha sozlash vinti. 
4-rasm.
Spektrometr yassi shisha plastina bilan birgalikda. 
a
teleskop, 
c
1
 
prizma 
stoli uchunvintlar, 
e
Kollimator, 
g 
yassi shisha plastina tutgichda.
Teleskop optik o’qini spektrometr o’qiga perpendikulyar yustirovka qilish:
– Yassi shisha plastinani prizma stoli markazidagi tutgichga (g), kollimatorga(e) 
nisbatan 45° burchak ostida shunday joylashtiringki, prizma stolining ikki
sozlash vintlari bo’yicha o’tkazilgan (faraziy) chiziq yassi shisha plastinaning 
yon tomoni sirtiga parallel bo’lsin (Rasm.4 ga qarang).
– Teleskopni (a) yassi shisha plastinaning biror bir yon qirrasiga perpendikulyar 
qilib shunday to’g’rilangki, vizir kesishma shu sirtda akslansin.
– Gorizontal vizirni uning aksi bilan mos keladigan qilib sozlang. Bu sozlashni 
to’g’ri amalga oshirish uchun, yarim farqni teleskop balandligini sozlash vinti (a6) 
(Rasm.3) orqali, boshqa yarim farqni esa prizma stolini o’rnatish vinti (c1) orqali 
bajaring.
– Bu ikki amalni gorizontal vizir va uning ko’zguli tasviri yassi shisha plastinadan 
ikki tarafda ham mos kelmaguncha takrorlang:
1) Rasm.4 da keltirilganidek, ko’rish trubasini 180° ga vizir kesishma yassi 
plastinaning qarama-qarshi tarafida akslanadigan qilib buring.
2) Vizir kesishma va uning ko’zguli aksi mos kelishini tekshiring. Agar mos
kelmasa, yuqorida keltirilganidek, yarim farqni teleskop balandligini sozlash
vinti (a6) (Rasm.3) orqali, boshqa yarim farqni esa prizma stolini

---

49 
– o’rnatish vinti (c1) orqali bajaring. Teleskop balandligini sozlash vintini (a6)
kontrgaykadan
– foydalanib qotiring.
– Prizma stolidan yassi shisha plastinani tutgichi bilan oling. Yoritish manbaini
ta’minlash kuchlanishidan uzing.