|
ko’rish yo’nalishli prizmalar
juda
muhim hisoblanadi. Bu prizma sindirish ko’rsatkichi turlicha bo’lgan bir-biriga
ketma-ket joylashtirilgan uchta yoki beshta prizmalardan iborat bo’ladi. Ko’p
uchraydigan tipik tuzilish ketma-ketligi masalan, optik shisha, kronglas, optik
shisha.
3-rasm. Ko’rish yo’nalishli prizma tuzilishi.
36
Ko’rish yo’nalishli prizma avfzalligi shundaki, sodda tuzilishga ega va chiqshdagi
nurlar kiruvchi nurga va prizma o’qiga (asosiga) parallel chiqadi. Ko’rish
yo’nalishli prizma tuzilishi 3-rasmda keltirilgan. Bu erdan ko’rinadiki yashil nur
kirish nuriga eng parallel nur hisoblanadi.
Xavfni baholash
Fuksin
Xavfli
Xavf-xatar:
H 302 Istemol uchun zararli
(Xn)
H 317 Terining allergiyasini
keltirib chiqarishi mimkin.
H 334 Bug’idan nafas olinsa
nafas yo’llarni allergiyasini
yoki astmani paydo qilishi,
yoki
nafas
olishini
qiyinlashtirishi mumkin.
H 351 Saraton keltirib
chiqarish xavfi bor.
Xavfsizlik:
P 261 Chang, tutun, gaz,
tuman, bug’ va
aerozollardan bug’ilishdan
saqlaning.
P 280 Himoya qo’lqopi/
himoya kiyimi/ kiying yuzni
himoya qiling.
P 342 + 311 Yallig’lanish
hollari
va
simptomalari
kuzatilganda
tibbiyot
markaziga murojat qiling.
37
Tajribalar
Rangli suyuqlikning yutilish spektri xossalarini o’lchash va ko’rish mazkur
tajribada amalga oshiriladi:
1-Tajriba:
Bu tajribada ko’rish yo’nalishli prizma spektri o’qganiladi.
4-rasm.
Yorug’lik nuri spektrini tahlil qilish qurilmasi.
Ish stoli qurilmalari:
1Optik stol, S1 profil, 1 m ............ 460 310
2Qisqichli rider, qisqichi bilan ..... 460 311
3
Qisqichli rider, qisqichi bilan, 45/35 460 312
1Transformator, 6/12 V ................ 521 210
1Lampa patroni kabeli bilan ......... 450 60
1Lampalar, 6 V/30 W, E14, 2 komplekt
450 511
1Diafragma tutgichli kondenser ... 460 20
1 Ramkali linza, f=100 mm 460 30
1 Prujina qisqichli tutgich 460 22
1Prizma stoli ................................. 460 25
1Ko’rish yo’nalishli prizma ......... 466 05
1Ekran .......................................... 441 53
Dastlab, patronga 6 V/30 W lampani qo’ying. Lampa ro’parasiga difragma
tutgichli kondenserni shunday joylashtiringki tutgich 6-rasmdagi kabi vertikal
bo’lsin. Keyin asosga diafragma tutgichi o’rnatilgan taglik-surgichni o’rnating.
38
5-rasm.
Difragma tutgichi va kondenser o’rnatilgan lampa.
Lampani relsning eng chap chekkasiga o’rnating. Boshqa tomoniga esa
shaffof ekranni 5-rasmdagu kabi joylashtitng.
Endi ramkali linzani(f=100 mm) lampadan keyin o’rnating. Linzani shunday
suringki tirqishning aniq tasviri ekranda paydo bo’lsin. Har bir optik asbob bir xil
balandlikdaligiga e’tibor qiling. Ish tartibida asboblar quyidagicha masoflarda
joylashtiriladi: lamp patroni tutgichi– linza tutgichi: 19 sm. Linza titgichi – ekran
tutgichi: 49 sm. Keyingi bosqichda ko’rish yo’nalishli prizmani nur yo’liga
qo’yng. Shuning uchun prizma stoli va ekran orasini yoping. Prizma stoli tutgichi –
ekran tutgichi: 23 sm. Endi ko’rish yo’nalishli prizmani nur yo’liga shunday
qo’yingki nur prizma sirtiga 7-rasmda ko’rsatilgani kabi tushsin. Nur prizma
o’qlariga parallel bo’lishi kerakligini yodda tuting.
6-rasm.Tushuvchi nur birinchi prizmaning birinchi sirti o’rtasiga tushadi.
Bir vaqtning o’zida to’g’ridan to’gri tushayotgan nurni va spektrni ekranda
ko’rish uchun rizmali stol ozroq pastlatilishi zarur. Yorug’lik nuri dastasining
yuqorigi yarmi linza ustidan, pastki yarmi linza ichidan o’tishi lozim. Natija 8-
rasmda ko’rsatilgan.
39
.
7-rasm. Yuqorida: Sharp image of the slit. Quyida: Continuous spectrum of a light
bulb through the direct-vision prism.
2-TAJRIBA:
Bu tajribada rangli suyuqlik spektri tadqiq qilinadi.
8-rasm. Rangli suyuqlik spektri tadqiq qilish qurilmasi.
Setup on Bench:
1Optik stol, S1 profil, 1 m ............ 460 310
2Qisqichli rider, qisqichi bilan ..... 460 311
3
Qisqichli rider, qisqichi bilan, 45/35
460 312
1Transformator, 6/12 V ................ 521 210
1Lampa patroni kabeli bilan ......... 450 60
1Lampalar, 6 V/30 W, E14, 2 komplekt
450 511
1Diafragma tutgichli kondenser ... 460 20
1Ramkali linza, f=100 mm 460 30
2Prizma stoli ................................. 460 25
1Shisha stakan –kyuveyta ........... 477 14
1Yo’naltiruvchi prizma ................ 466 05
1Ekran .......................................... 441 53
1Fukusin, 250 g ........................... 672 0810
Do'stlaringiz bilan baham: | 
