O`zbekiston respublikasi oliy va or`ta maxsus ta`lim vazirligi

mantiqiy nazariya
si yuzaga keldi, unga asosan, mos keluvchi 
jarayonlar faoliyati esda olib qolish zarur bo‘lgan materialni u yoki bu darajada kengroq ma’noli 
tuzilmalarga birlashtiradigan mazmun bog‘lovchilarining mavjudligi yoki mavjud emasligiga bevosita 
bog‘liq holatda bo‘ladi (A. Bine, K. Byuler). Esda olib qolish va eslashda matnning ma’noga ega bo‘lgan 
mazmuni ifodalanadi. 
Hozirgi zamon psixologiyasida asosiy tushuncha o‘rnida 
shaxs faoliyati
ni uning barcha psixik 
jarayonlari, shuningdek, xotira jarayonlarining shakllanishini bog‘lovchi omil sifatida o‘rganadigan 
nazariya
tan olinmoqda. Bu konsepsiyaga asosan, esda olib qolish, saqlash va eslash jarayonlarining 
kechishi ma’lumotning ob’ekt faoliyatida tutgan o‘rniga qarab belgilanadi. Ma’lumot faoliyat maqsadi 
sifatida namoyon bo‘lgan vaziyatlarda aloqalar yanada samaraliroq tarzda hosil bo‘lishi va 
dolzarblashtirilishi tajriba aniqlandi va o‘z tasdig‘ini topdi. Bu aloqalarning xususiyatlari, masalan, 
mustahkamligi va harakatchanligi ma’lumotning sub’ekt keyingi faoliyatidagi ishtirokining darajasi, bu 
aloqalarning ko‘zlangan maqsadlarga erishishdagi ahamiyati bilan belgilanadi. Faoliyat nazariyasining 
asosiy fikri qisqacha quyidagicha ta’riflanadi: turli tasavvurlar o‘rtasidagi aloqalar, avvalambor, 
sub’ektning ulardan qay tarzda foydalanishi bilan belgilanadi.[1] 
Inson xotirasining faoliyat sifatida o‘rganilishiga dastlab fransiyalik olimlarning, xususan, P. 
Janening ishlari sabab bo‘ldi. U birinchilardan bo‘lib, xotirani materialni esda olib qolish, qayta ishlash va 
saqlashga yo‘naltirilgan harakatlar tizimi sifatida ta’rifladi. Jahon psixologiyasida bu konsepsiya L.S. 
Vigotskiy tomonidan ishlab chiqilgan inson oliy psixik vazifalari kelib chiqishining madaniy-tarixiy 
nazariyasida rivojlantirildi. So‘ngra u A.N. Leontev, A.R. Luriya, P.I. Zinchenko, A.A. Smirnov va 
boshqalar kabi mashhur psixologlar tomonidan ishlab chiqildi. 
Xotira quyidagi asosiy jarayonlardan iborat: esda olib 
qolish, esda saqlash va unutish. 
Esda saqlash
– bu idrok qilingan ma’lumotni eslab 
qolish va esda saqlash jarayoni. Bu jarayonning kechish 
darajasiga ko‘ra, eslab qolish ikki turga bo‘linadi: 
ko‘zlanmagan (ixtiyorsiz) va ko‘zlangan (ixtiyoriy).