O`zbekistоn respublikasi оliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi



Download 2,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet137/321
Sana01.01.2022
Hajmi2,43 Mb.
#294106
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   321
Bog'liq
iqtisodiy talimotlar tarixi

 
 
5.3. Merkantilizm iqtisodiy ta'limotining tarixiy taqdiri 
 
XVIII  asrning oxirida  merkantilizm  iqtisodiy  ta'limot  yo'nalishi sifatida tarix 
sahnasidan  tushdi.  Sanoat  inqilobi  (to'ntarishi)  sharoitida  bu  ta'limot  va  unga 
asoslangan  siyosat  hayot  talabiga  javob  bermay  qo'ydi.  Xo'sh,  bu  ta'limot  nega 
tarix sinovidan o'ta olmadi, uning «bo'sh joylari» nimalardan iborat?  
Bu ta'limotning xatolarini klassik maktab vakillari, hatto ayrim merkantilistlar 
ham  tan  olgan.  A.Smitning  fikricha,  bu  «bizning  savdogar  va  sanoatchilar 
tomonidan  sotqin  parlamentga  o'tkazilgan  proteksionistik  anglashilmovchilikning 
qorishmasidan  iborat  va  boylik  bu  pulga  egalik  bilan  bog'liq  eng  oddiy 
tushunchadan iborat. Agar o'z boyligini oshiraman desa, har bir individ kabi davlat 
ham olayotganidan kam sarflashi kerak. Iste'mol etilganidan tashqari qaysi moddiy 
shaklda  bo'ladi?  Oddiyroq  aytganda,  daromad  va  buromadning  farqi  nimada 


 
109 
ifodalanadi? Merkantilistlar uni mustahkam pul yoki oltin, zeb-ziynatlardan iborat 
deb bilganlar. Pul va kapital o'rtasida tenglik qo'yilishi xato edi. Shuningdek, savdo 
balansining  aktiv  saldosi  bilan  yillik  foydaning  iste'moldan  ortiqchasi  ham 
tenglashtirilgan.  A.Smit  va  uning  izdoshlari  bu  ta'limotning  xatolarini  shunday 
izohlaydilar.  
O'sha  davrdagi  (va  hozirgi)  olimlarning  fikricha,  mamlakat  boyligi  oltin  va 
kumush  zahiralaridangina  iborat  bo'lmay,  er,  qurilish  va  boshqa  ko'plab  iste'mol 
mollaridan  iboratdir.  Masalan,  V.Petti  Angliyaning  XVIII  asr  oxiridagi  pul 
miqdoriga  baho  berib,  bu  pullar  barcha  mulkning  3  foizidan  kamroq  ekanligini 
isbotlab berdi.  
Aktiv  savdo  balansi  faqat  vaqtincha  samara  beradi.  1630  yilda  T.Manni  o'zi 
ham mamlakatga qimmatbaho metallarning oqib kelishi ichki baholar ko'tarilishiga 
olib  kelishini  va  «qimmatroq  sotish,  arzonroq  olish»  doktrinasi  mamlakatning 
o'ziga qarshi ekanligini tushundi. 
 Taniqli ingliz iqtisodchi 

Download 2,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   321




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish