|
AISI
r
aq
am
i
UN
S
b
o‘yic
h
a
b
elgi
lan
is
h
i
M
u
staxkamli
k
ch
egar
asi
,
M
Pa
(
ksi
)
Oq
u
vc
h
an
li
k
ch
egar
asi
,
M
Pa
(
ksi
)
Plastik
li
gi
,
%
EL
(50
mm
asosga
2
d
yu
ym
)
Asosiy
q
o‘llan
il
ad
igan
soh
alari
Qora metallar
1040
G10400
605-780
(88-113)
430-585
(62-85)
33-19
Tirsakli vallar, boltlar
1080
a
G10800
800-1310
(116-190)
480-980
(70-142)
24-13
Zubila, bolg‘alar
1095
a
G10950
760-1280
(110-186)
510-830
(74-120)
26-10
Pichoqlar, lezviya, arralar
Qotishmalar
4063
G40630
786-2380
(114-345)
710-1770
(103-257)
24-4
Prujinalar, uy asboblari
4340
G43400
980-1960
895-1570
21-11
Vtulkalar, samalyotlar uchun
142
(142-284)
(130-228)
quvurlar
6150
G61500
815-2170
(118-315)
745-1860
(108-270)
22-7
Vallar,
porshenlar,
tishli
g‘ildiraklar
Izoh: a – yuquri uglerodli po‘latlar guruhiga mansub.
Qurilishda ishlatiladigan po‘latlar markasi S xarfi bilan boshlanadi. Xarfdan keyingi
raqamlar esa oquvchanlik chegarasini bildiradi.
Muxim markalardan yana biri elektrotexnik po‘latlar, rels po‘latlari, tezkesar
po‘latlar guruhlari mavjud.
Ba’zi asbobsozlik po‘latlarining tarkibi va qo‘llanilish soxasi 13.3 jadvalda
keltirilgan. Bu po‘latlar kesuvchi asboblar va berilgan shakldagi buyumlarni bosim
ostida shakllovchi golovkalarni tayyorlashda, bundan tashqari pichoq, lezviya,
prujina hamda o‘tamustahkam simlarni ishlab chiqarishda qo‘llaniladi.
Jadval.
Oltita asbobsozlik po‘latining nomlanishi, tarkibi va asosiy qo‘llaniladigan
joylari.
AISI
raqami
UNS
bo‘yicha
belgi-
lanishi
Tarkibi, % massa ulushida
a
Qo‘llanilish sohalari
C
Cr
Ni
Mo
W
V
M1
T11301
0,85
3,75
0,30
max
8,70
1,75
1,20
Sverlo,
arralar,
kesgichlar
A2
T30102
1,00
5,15
0,30
max
1,15
-
0,35
Udarnik, chekanlar
D2
T30402
1,50
12
0,30
max
0,95
-
1,10
max
Qaychilar,
cho‘zish
uchun golovkalar
O1
T31501
0,95
0,50
0,30
max
-
0,50
max
0,30
max
Arralar,
kesuvchi
asboblar
S1
T41901
0,50
1,40
0,30
max
0,50
max
2,25
0.25
Quvurlar
uchun
arralar, betonlar uchun
sverlolar
W1
T72301
1,10
0,15
max
0,20
max
0,10
max
0,15
max
0,10
max
Temirchi
asboblari,
yog‘och
bilan
ishlovchi asboblar
Izoh: a – qotishmaning qolgan qismi temirdan tashkil topgan. Marganetsning
miqdori qotishmaning turidan kelib chiqgan xolda 0,10 dan 1,4% gacha bo‘ladi.
Kremniyning miqdori qotishmaning turidan kelib chiqgan xolda 0,20 dan 1,2%
gacha bo‘ladi.
Zanglamas po‘latlar
AISI
r
aq
am
i
UNS
b
o‘yic
h
a
b
elgi
-
lan
ish
i
T
ar
k
ib
i,
%
m
assa
u
lu
sh
id
a
a
Ol
in
is
h
sh
ar
tlar
i
b
Mexanik xossalari
Asosiy
qo‘llaniladigan
sohalari
M
u
staxkamli
k
ch
egar
asi
,
M
Pa
(
ksi
)
Oq
u
vc
h
an
li
k
ch
egar
asi
,
M
Pa
(
ksi
)
Plastik
li
gi
,
%
EL
(50
mm
asosga
2
d
yu
ym
)
Ferritli
409
S40900
0,08
C,
O
380 (55)
205 (30)
20
Avtomobillarning
chiqish trubasi, qishloq
143
11,0
Cr,
1,0
Mn,
0,50
Ni,
0,75
Ti
xo‘jaligida
purkash
uchun idishlar
446
S44600
0,20
C,
25 Cr,
1,5
Mn
O
515 (75)
275 (40)
20
YUqori
haroratli
klapanlar,
formalar,
siqish kameralari
Austenitli
304
S30400
0,08
C,
19 Cr,
9 Ni,
2,0
Mn
O
515 (75)
205 (30)
40
Kimyo va oziq-ovqat
sanoati
uchun
qurilmalar,
kriogen
idishlar
316L
S31603
0,03
C,
17 Cr,
12 Ni,
2,5
Mo,
2,0
Mn
O
485 (70)
175 (25)
40
Payvand
konstruksiyalar
3
Callister William D. Jr., Materials Science and Engineering, an Introduction. Wiley and Sons.UK 2014 (409-416 rages.)
11- MAVZU METALLMAS MATERIALLAR.YOG’OCH MATERIALLAR
POLIMER MATERIALLAR, XOSSALARI, ISHLATILISHI.
Reja:
144
1.Metallmas materiallar to‘g‘risida umumiy tushuncha.
2.Plastmassalar va ularning turlari
Mashinasozlikda konstruksion materiallar sifatida metall qotishmalari bilan
bir qatorda metallmas materiallardan ham foydalaniladi va ularni qo‘llanilish
sohalari borgan sari ortib bormoqda. Ma’lumki, metallmas materiallar xili ko‘p,
lekin sanoatda keng qo‘llaniladiganlariga plastik massalar, rezina, lok, bo‘yoq,
yelim, asbest, shisha, keramika va boshqalar kiradi. Metallmas materiallarning
puxtaligi, yengilligi, termik va ximiyaviy chidamligi, yuqori izolyatsion
xarakteristikalari, ayniqsa, texnologik va ekspluatatsion xossalarining yaxshiligi
ulardan metallar o‘rnida emas, balki zarur materiallar sifatida ham
foydalanishni taqozo etadi.
Metallmas materiallar asosiy polimerlar (yuqori molekulyar birikma)dan
iborat bo‘lib, ular tabiiy va sun’iy xillarga ajratiladi.
Tabiiy polimerlarga sellyuloza, slyuda, asbest, grafit, paxta va boshqalar,
sun’iylariga polietilen, viskoza, sintetik kauchuk va boshqalar kiradi.
Plastik massalar
Plastik massalar tabiiy yoki sun’iy polimerlar asosida olingan materiallar
bo‘lib, ularni olish yoki qayta ishlashning ma’lum bosqichida yuqori plastiklikka
ega bo‘ladi. Plastik massalar oddiy va murakkab xillarga ajratiladi. Oddiy plastik
massalar yolg‘iz polimerlardan iborat bo‘lib, ularga polietilen, polistirol, kapron,
organik shisha va boshqalar kiradi.
Polimer so'zi tom ma'noda " ko'p qismlar . » degan ma'noni anglatadi. Polimer
moddalar tarkibidagi elementlar ko'plab kimyoviy o`zaro bog`langan murakkab
tuzilishga ega.Ular birgalikda yaxlit qattiq jism hosil qiladi. Tarkibidagi
elementlarning
xossalariga
ko`ra
plastmassalar
va
elostomerlarga
bo`linadi.Plastmassalardan qizdirib qolipda turli shakldagi buyumlarni tayyorlash
145
mumkin. Plasmassalarni 2 ta katta guruhga bo`lib o`rganamiz: 1 termoplaslar 2
reaktoplastlar.Hozirgi davrda plastmassalar sanoatning turli sohalari uchun muhim
material hisoblanib, ularning elektr tokini o`tkazmasligi , elastikligi va buyum
tayyorlashda yuqori haroratning zaruriyati yo`qligi ularning qo`llanilish sohasini
kengaytirmoqda
The word
polymer
literally means “many parts.” A polymeric solid material may be
considered to be one that contains many chemically bonded parts or units that them-
selves are bonded together to form a solid. In this chapter, we shall study some
aspects of the structure, properties, processing, and applications of two industrially
important polymeric materials:
Do'stlaringiz bilan baham: |
