O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

Plastmassalar     

---

 
147 
Plastmassa  polimer  materialarning  asosiy  qismini  tashkil  qilsa  ajabmas. 
Plastmassalar- bu tashqi kuch ta’sir etganda ma’lum pishiqlikka ega material bo‘lib, 
turli 
maqsadlarda 
ishlatiladi. 
Plastmassalarga: 
polietilen, 
polipropilen. 
Polivinilxlorid,  polistirol,  ftoroplastlar,  epoksid  qatronlari,  fenol  qatronlari, 
poliefirlar kiradi. Plastmasalar uchun turli xususiyatlar birikishi oddiy xol. Ularning 
ba’zilari  nozik  va  mustaxkam  materiallardir.  Boshqalari  yumshoq  va  egiluvchan 
bo‘lib,  kuch  ishlatilganda  elastik  va  plastik  deformatsiyalar  xosil  bo‘ladi,  vayron 
bo‘lishgacha deformatsiyalar ancha katta bo‘lishi mumkin.  
Bu  guruxdagi  polimerlar  kristallikning  turli  darajasiga,  turli  molekulyar 
strukturaga va zanjir konfiguratsiyasiga(chiziqli, shoxlangan, izotaktik va x.k.z) ega 
bo‘lishi mumkin. Plastmassalar termoplast xam, reaktoplast xam bo‘lishi mumkin. 
Oxirgi    farqlash  polimerlarni  sinflashda  ko‘p  qo‘llaniladi.  Biroq  ularni  aynan 
plastmassa  sifatida  qo‘llash  uchun,  chiziqli  va  shoxlangan  polimerlar  o‘zining 
shishalanish  xaroratidan  pastda  (amorf  polimerlar  xaqida  aytilganda)  yoki  erish 
xaroratidan pastda (agar polimer qisman kristalli bo‘lsa) bo‘lishi kerak.  
YOki  polimerda  ko‘ndalang  aloqalar  to‘ri  etarlicha  zich  bo‘lishi  kerak, 
shunda maxsulot shakli kuch qo‘llanganda saqlanib qoladi. 
Plastmassalar 
Plastmassa  polimer  materialarning  asosiy  qismini  tashkil  qilsa  ajabmas. 
Plastmassalar- bu tashqi kuch ta’sir etganda ma’lum pishiqlikka ega material bo‘lib, 
turli 
maqsadlarda 
ishlatiladi. 
Plastmassalarga: 
polietilen, 
polipropilen. 
Polivinilxlorid,  polistirol,  ftoroplastlar,  epoksid  qatronlari,  fenol  qatronlari, 
poliefirlar kiradi. Plastmasalar uchun turli xususiyatlar birikishi oddiy xol. Ularning 
ba’zilari  nozik  va  mustaxkam  materiallardir.  Boshqalari  yumshoq  va  egiluvchan 
bo‘lib,  kuch  ishlatilganda  elastik  va  plastik  deformatsiyalar  xosil  bo‘ladi,  vayron 
bo‘lishgacha deformatsiyalar ancha katta bo‘lishi mumkin.  

---

 
148 
Bu  guruxdagi  polimerlar  kristallikning  turli  darajasiga,  turli  molekulyar 
strukturaga va zanjir konfiguratsiyasiga(chiziqli, shoxlangan, izotaktik va x.k.z) ega 
bo‘lishi mumkin. Plastmassalar termoplast xam, reaktoplast xam bo‘lishi mumkin. 
Oxirgi    farqlash  polimerlarni  sinflashda  ko‘p  qo‘llaniladi.  Biroq  ularni  aynan 
plastmassa  sifatida  qo‘llash  uchun,  chiziqli  va  shoxlangan  polimerlar  o‘zining 
shishalanish  xaroratidan  pastda  (amorf  polimerlar  xaqida  aytilganda)  yoki  erish 
xaroratidan pastda (agar polimer qisman kristalli bo‘lsa) bo‘lishi kerak.  
YOki  polimerda  ko‘ndalang  aloqalar  to‘ri  etarlicha  zich  bo‘lishi  kerak, 
shunda maxsulot shakli kuch qo‘llanganda saqlanib qoladi.