O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

O‘tamustaxkam kam uglerodli po‘latlar 
        Kam  uglerodli  po‘latlarning  aosiy  guruxlaridan  bo‘lib  o‘tachidamli  kam 
uglerodli  po‘latlar  xisoblanadi  (HSLA).  Ularda  ugleroddan  tashqari  boshqa 
elementlar ham mavjud, bulardan mis, vanadiy, nikel va molibden umumiy xisobda 
10%  massa  ulushini  tashkil  etadi.  Bu  materiallar  oddiy  qora  metallarga  nisbatan 
ancha  yuqori  mustaxkamlik  xossalariga  ega.  Bu  materiallarning  ko‘pchiligi  termik 
ishlov  yordamida  mustaxkamlik  chegarasini  480  MPa  (70000  funt/dyuym
2
)  gacha 
ko‘tarish mumkin. Bundan tashqari ular plastikligini saqlagan xolda onson shaklga 
keltirilishi  va  dastgoxlarda  ishlov  berish  imkoniyatiga  ega.  Xuddi  shunday 
qotishmalarning bir nechtasi haqida 2.1 jadvalda keltirilgan. 
       Odatiy sharoitlarda HSLA po‘latlari qora metallarga nisbatan korroziyaga ancha 
chidamli.  Ular  odatda  qora  metallarning  mustaxkamligi  etarli  bo‘lmagan  xollarda 
ishlatiladi  (masalan,  ko‘priklarni  konstruksiyalashda,  bashen,  ustunlar  kolonida, 
ko‘p qavatli binolarni qurishda va bosim ostida ishlovchi buyumlarda). 
 

---

 
138 
 
 
 
 
 
3
 
Callister William D. Jr., Materials Science and Engineering, an Introduction. Wiley and Sons.UK 2014 (409-416 rages.) 
 
Jadval
.  Qora va kamuglerodli o‘tamustaxkam qotishmalarning tarkibi.