O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Transport jarayonlari
 
konstruktsiyalarni markaziy va ob’ekt oldi 
omborlariga tashish, konstruktsiyalarni ortish va tushirish, ularni turlarga ajratish 
hamda omborlarga taxlash, konstruktsiyalarni yiriklashtirib yig‘ishdan yoki 

---

323 
omborlardan montaj qilishga uzatish, ashyolar, yarimfabrikatlar, detallarni va 
jihozlarni montaj zonasiga tashishdan iboratdir. Konstruktsiyalarni taxlash vaqtida 
ularning sifati, o‘lchamlari, markirovkasi va to‘liqligi (komplektligi) alohida 
nazorat qilinadi. Konstruktsiyalarni transport vositasidan to‘g‘ridan–to‘g‘ri uzatish 
orqali binolarni montaj qilishda tushirish va xillarga ajratish jarayonlari 
bajarilmaydi, chunki konstruktsiyalar to‘g‘ridan-to‘g‘ri montaj qilishga uzatiladi. 
Tayyorgarlik 
jarayonlari
 
quyidagilarni 
o‘z 
ichiga 
oladi: 
konstruktsiyalarning holatini, yiriklashtirilganligini, konstruktsiyalarning vaqtincha 
kuchaytirilganligini tekshirish, montaj qilishga va o‘rnatishga tayyorlash, 
konstruktsiyalarni bevosita yagona montaj birligi sifatida o‘rnatish joyiga uzatish. 
Konstruktsiyalarni jihozlar bilan ta’minlash, vaqtincha mahkamlash va ishlarni 
xavfsiz bajarish uchun uskunalar, montaj qilinayotgan elementlarga o‘q belgilarini 
chizish, narvon va so‘rilarni osib o‘rnatish kabi qo‘shimcha jarayonlar ham kiradi, 
bu jarayonlar qurilmani ko‘tarishdan oldin bajariladi. 
Yordamchi jarayonlar
poydevorlarning tayanch yuzalarini tayyorlash, 
konstruktsiyalarni to‘g‘rilash, agar bu jarayolar ular o‘rnatilgandan so‘ng bajarilsa, 
havozalarni o‘rnatish, o‘tish maydonlari, narvon va to‘siqlarni o‘rnatish ishlari 
konstruktsiyalarni o‘rnatish davrida bajariladi. 
Asosiy yoki montaj jarayonlari
– konstruktsiyalarni loyihaviy joyiga 
o‘rnatish, ya’ni montaj qilish.
Montaj jarayonlari tarkibiga quyidagilar kiradi:

yig‘ma konstruktsiyalarni o‘rnatish joyini tayyorlash; 

ilish va ko‘tarish, fazoda ko‘chirish, orientirlash va o‘rnatish 
hamda vaqtincha mahkamlash; 

ilgaklarni bo‘shatish; 

butunlay to‘g‘rilash va mahkamlash; 

vaqtinchalik mahkamlash moslamalarini olib tashlash; 

tutashgan joylar va choklarni to‘ldirish. 

---

324 
Konstruktsiyalarning turi, montaj qilish jihozlari, tutashuv joylari va 
ustivorlikni ta’minlash sharoitlariga bog‘liq ravishda to‘g‘rilash ishlari o‘rnatish 
jarayonlari paytida amalga oshirilish mumkin, bunda konstruktsiya montaj krani 
bilan ushlab turiladi yoki vaqtinchalik mahkamlangandan so‘ng amalga oshiriladi. 
Qurilish konstruktsiyalarini montaj jarayonlarining keltirilgan strukturasi 
umumiylashtirilgan bo‘lib, har bir konkret holatlarda aniqlik kiritiladi hamda 
alohida operatsiyalar va jarayonlar kamaytirilishi yoki ko‘paytirilishi mumkin. 
Qurilish konstruktsiyalarining montaji (uni tashkillashtirish nuqtai 
nazaridan) ikki sxema bo‘yicha amalga oshiriladi: konstruktsiyalarni ombordan 
yoki transport vositalaridan montaj qilish (8.1.-rasm).