O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Loyli qorishmaning qo‘llanilishi.
 
Bo‘sh va suvga to‘yingan gruntlarda 
burg‘ilab to‘ldiriladigan qoziqlarni qurish ortiqcha mehnat sarflarini talab etadi, bu 
quduq devorlarining o‘pirilishini oldini olish uchun mustahkamlash zarurligi bilan 
bog‘liqdir (6.17-rasm). Bunday chidamsiz gruntlarda quduqlarning devorlari 
buzilishini bartaraf etish uchun zichligi 1.15…1,3 g/sm
3
bo‘lgan 
bentonitli 
loylarning
to‘yingan loyli qorishmasidan foydalaniladi, bu loy devorlarga 
gidrostatik bosim beradi, ayrim gruntlarni, ayniqsa, suvga tuyingan va chidamsiz 
gruntlarni vaqtincha biriktiradi, shu bilan birga quduqlarning devorlarini 
o‘pirilishdan yaxshi tutib qoladi. Quduq devorlarida qorishmaning gruntga singib 
kirishi oqibatida loyli qobiq hosil bo‘lishiga ham imkon beradi. 
6.17-rasm. Loyli qorishma ostidagi burg‘ilab to‘ldirilgan qoziqlarni qurishning 
texnologik sxemasi: 
a − quduqni burg‘ilash; b − kengaytirilgan bo‘shlikni qurish; v − armaturali karkasni 
o‘rnatish; d − quduqni VKQ usuli bilan betonlash; 1 − quduq; 2 − burg‘ilash qurilmasi; 3 − 
nasos; 4 − loyqorishtirgich; 5 − loyli qorishma uchun chuqurcha; 6 − kengaytirgich; 7 − 
shtanga;8 − strelali kran; 9 − armaturali karkas; 10 − beton qo‘yuvchi quvur; 11 − vibrobunker. 
Quduqlar aylanma usulda burg‘ilanadi. Loyli qorishma ishlar bajariladigan 
joyda tayyorlanadi va burg‘ilashga qarab quduqqa ichi bo‘sh burg‘ilash shtangasi 

---

238 
bo‘yicha bosim ostida uzatiladi. Burg‘ilashga qarab gidrostatik bosim ostidagi 
qorishma burg‘ilash joyidan gruntning qarshiligini uchratib, quduq devorlari 
bo‘ylab yuqoriga ko‘tarila boshlaydi, bunda u burg‘ilar bilan buzilgan gruntni olib 
chiqib, va sirtga chiqib, tindirgich – zumfga tushadi, bu yerdan nasos yordamida 
navbatdagi tsirkulyatsiya uchun yana quduqka uzatiladi. 
Quduqda bosim ostida bo‘lgan loyli qorishma devorlarining gruntini 
tsementatsiya qiladi, shu bilan suvning kirishiga to‘sqinlik qiladi, bu esa qurshab 
turuvchi quvurning qo‘llanilishini istisno etadi. Quduqka ishlov berish 
yakunlangandan so‘ng unga zarur bo‘lganda armaturali karkas o‘rnatiladi, 
vibrobunkerdan beton aralashma betondan qo‘yilgan quvur bo‘ylab quduqning 
tubiga kelib tushadi, yuqoriga ko‘tarilib, beton aralashma loyli qorishmani siqib 
chiqaradi. Quduq beton aralashmasi bilan to‘la borgani sari beton o‘tkazgich 
ko‘tarila boriladi. 
Hozirgi vaqtda poliakrilamid asosidagi maxsus polimer kontsentrat 
muvaffaqiyatli sinovdan o‘tkazilmokda, u gidratatsiya jarayonida quduqning 
devorlarida himoya pardasini hosil qiluvchi kolloidli burg‘ilash qorishmasini hosil 
qiladi, bu ortiqcha gidrostatik bosim bilan qo‘shilib ularning to‘kilishini oldini 
oladi. Murakkab geologik sharoitlarda qurshab turuvchi (obsadnoy) quvurlarni 
qo‘llamasdan burg‘ilash burg‘ilab to‘ldiriladigan qoziqning butun chuqurligi 
bo‘yicha unga beton yuborilgandan so‘ng uning yaxlitligini va qoziqning yon 
sirtida beton oqib chiqish va cho‘nqir joylari bo‘lmasligini ko‘rsatdi. Kolloidli 
qorishmadan foydalanish burg‘ilash ishlarining unumdorligini jiddiy oshirishga, 
ularning tannarxi va mehnat sarfini kamaytirishga, ish sifatini kamaytirmasdan 
qurshab turuvchi (obsadnoy) quvurlariga bo‘lgan ehtiyojni keskin kamaytirishga 
imkon beradi.