O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

 
 
Qisqacha xulosalar 
Ish vaqti yo’qotishlarining ko’pchiligini ishlab chiqarishdagi travmatizm va kasb 
kasalliklari keltirib chiqaradi. Ular asosan noqulay mehnat sharoitlari va mehnatni 
notug’ri tashkil qilish sababli bo’ladi. 
Ishchi va xizmatchilarning umumiy kasalliklariga va ish vaqtini yo’qotishlariga 
mehnat sharoitlarining ta’sirini vaqtinchalik mehnatga layoqatsizlik to’g’risidagi 
statistik hisobot ma’lumotlariga ko’ra va davolash muassasalarida ishchi-
xizmatchilarga ko’rsatilgan tibbiy yordam materiallari asosida aniqlanadi. 
Kasalliklar miqdorini hisobot va o’tgan yilga nisbatan solishtirish 
kasallanishlarning ko’payganlik yoki kamayganligini aniqlash inkonini beradi. 
Korxonalardagi kadrlarning ichki ishlab chiqarish migrastiyasi alohida o’rin 
egallaydi, chunki u ishchilarning sexlarda yomon mehnat sharoitli ish joylaridan 
normal sharoitli joylarga o’tishi, shuningdek, asosiy ish joylaridan yordamchi 
sexlarga o’tishi va h.z. larda aks etadi. Jamoadagi psihologik iqlimni o’rganishda 
ijtimoiy so’rov, kuzatishlar va boshqa usullardan foydalaniladi. Psihologik iqlim 
hozircha o’lchov birliklariga ega emas va unga norma hamda standartlar mavjud 
emas. 
Korxonada ishchilar sog’lig’iga, mehnat samarasiga, ishlab chiqarish madaniyati 
va kadrlar samarasiga sezilarli ta’sir ko’rsatuvchi omil hisoblanadi. 
 
Nazorat va mulohaza uchun savollar 
1.
Kasalliklar, travmatizm, kadrlar qo’nimsizligi tufayli ish vaqti 
yo’qotishlarini tahlil qilish vazifalari nimalardan iborat? 

---

194 
2.
Kasallik va travmatizm tufayli ish vaqti yo’qotishlari qaysi tartibda tahlil 
qilinadi? 
3.
Operativ ish vaqti tarkibidagi qo’l mehnati darajasi qanday aniqlanadi? 
4.
Qo’l mehnatini qisqartirish bo’yicha tadbirlarning iqtisodiy samaradorligi 
qanday hisoblanadi? 
5.
Mehnat sharoitlarini yaxshilash ishlari qanday baholanadi? 
6.
Korxona bo’yicha travmatizm tufayli ish vaqti yo’qotishlarini aniqlash 
uslublarini tavsiflab bering? 
7.
Kadrlarning ichki ishlab chiqarish migrastiyasi nimani anglatadi? 
8.
Kadrlar qo’nimsizligining asosiy sabablarini aytib o’ting? 
9.
Ishchilarning ichki ishlab chiqarish migrastiyasi tufayli ko’riladigan 
iqtisodiy zararni aniqlash mumkinmi? 
10.
Korxonada mehnat sharoitini baholashning iqtisodiy-ijtimoiy natijalari 
qanday ko’rsatkichlarda aks etadi? 

---

195