O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

Mehnatga moslashish (ko’nikish)
– bu, shaxs yangi mehnat vaziyatini 
o’zlashtirishining ijtimoiy jarayoni bo’lib, unda shaxs va mehnat muhiti bir-biriga 
faol ta’sir ko’rsatadi va moslashuvchi-moslashtiruvchi tizimlar hisoblanadi. 
Mehnatga munosabat
– bu, murakkab ijtimoiy hodisa bo’lib, uch element 
birligi: mehnat muomalasi sabablari va yo’nalishlari; real yoki haqiqiy mehnat 
muomalasi; xodimlarning mehnat faoliyatiga og’zaki baho berishidan iboratdir. 
Mehnatdan qoniqish hosil qilish
– bu, xodimning mehnat mazmuniga, 
xarakteri va shart-sharoitlariga qo’yadigan talablarining muvozanatli holati, bu 
talablarni amalga oshirish imkoniyatlariga subyektiv baho berishdir. 
Mehnat qurollari
– odamlar moddiy boyliklar yaratishda, mehnat 
predmetlariga, obyektlariga ta’sir ko’rsatishda qo’llaniladigan asbob-uskunalar; ular 
ish qurollari, mashinalar, mexanizmlar va boshqalardan tarkib topadi. 
Mehnatni normalash
– bu, ilmiy asoslangan mehnat xarajatlarini va uning 
natijalarini: vaqt normalari, soni, xizmat ko’rsatishning boshqarilishi, mahsulot ishlab 
chiqarishning normalangan topshiriqlari normalarini aniqlashdir. 
Mehnatni tashkil etish
– nazariya va amaliyotga asoslangan holda korxonada 
ish jarayonlari unsurlarini uyushtirish tartibi va tamoyillari. 
Mutaxassislar
– bu boshqaruvga doir qarorlar tayyorlash va ishlab chiqish 
funkstiyasini bajaruvchi xodimlardir. 
Nazorat
– bu «qabul qilingan boshqaruv qarorlarining asosliligi va 
samaradorligini baholash, ularning amalga oshirilish darajasini, chetga chiqishlar va 
noqulay vaziyatlar mavjudligini aniqlash maqsadida boshqariladigan obyektning 
faoliyatini kuzatish va tekshirish tizimini o’zida namoyon etuvchi boshqaruv 
funkstiyalaridan biridir. 
Omillar
– bu, mehnat unumdorligining o’zgarishiga ta’sir ko’rsatadigan 
harakatlantiruvchi kuchlar yoki sabablaridir. 
Sabab 
– insonning nima uchun harakat qilishini ko’rsatadigan, faoliyatga ichki 
undovchi narsa bo’lib, u muayyan ehtiyojlarni qondirish bilan bog’liq. 
Tarif setkasi
– bu, razryadlar shkalasidan iborat bo’lib, ularning har biriga o’z 
tarif koeffitsienti berilgan va har qanday razryadning tarif setkasida ishning 

---

220 
murakkabligiga qarab birinchi razryadga nisbatan ishning necha marta 
murakkabligini ko’rsatib turadi. 
Tahlil
- bir butunni tarkibiy qismlarga ajratishni anglatadi. Bundan maqsad 
ularning o’zaro aloqalarini, o’zaro ta’sir etish kuchini ochib berish, ulardan har 
birining zarurlik darajasini aniqlashdan iborat.