O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

Qon plazmasining tarkibi. Qonning shaklli elementlari.

QON PLAZMASI. Qonning shaklli elementlardan ajratilgan qismi plazma, deyiladi. Uning 90% suv, 7– 8% oqsillar, 1,1% boshqa organiq moddalar va 0,9% anorganiq tuzlardan iborat.
Tomirlarda harakat qiluvchi qon plazmasi tomirlar ichidagi suyuqlik hajmining doimiyligini ta‘minlaydi, qonning kislotali-ishqoriy muvozanati ham plazmaga bog‗liq. Plazmadagi suv tomirlar ichidagi suv hajmini tashkil qiladi. Bu suv katta yuzaga ega bо‗lgan kapillyarlar devori orqali doim tо‗qima oralig‗idagi suv bilan almashinib turadi. Qon va tо‗qima suyuqlig‗i о‗rtasida elektrolitlar va kichik molekulali moddalarning uzluksiz almashinuvi ham kuzatiladi. Bu ikkala suyuqlik hajmlar (tomirlar ichi va tо‗qima aro) egallagan eritmalar tarkibi juda о‗xshash. Farq faqat yirik molekulali moddalar, asosan oqsillar miqdorida. Yirik molekulali oqsillar kapillyarlar devoridan tо‗qima suyuqligiga о‗ta olmaydi.
Plazma elektrolitlari uning osmotik bosimini, faol reaksiyasini ta‘minlaydi. Bu kо‗rsatkichlarning doimiyligi birinchi galda qon hujayralarining mu‘tadil faoliyati, undan keyin boshqa hujayralar uchun juda muhim. Plazmadagi elektrolitlarning umumiy miqdoridan tashqari, ular о‗rtasidagi nisbat ham bir meyorda saqlanishi kerak. Shuning uchun qonga yuboriladigan va a‘zolar faoliyati tekshirilganda qо‗llanadigan sinama eritmalar qonga nisbatan faqat izotonik emas, balki izoionik ham bо‗lishi maqsadga muvofiq.
Plazmada oqsillardan tashqari tarkibida azot bо‗lgan kichik molekulyar moddalar ham bor. Ular plazma oqsillari biror yо‗l bilan chо‗ktirilgandan keyin eritmada qoladi. Shu sababdan, qoldiq azot deb ataladi. Bu moddalarning kо‗p qismini siydikchil tashkil qiladi. Plazma oqsili bо‗lmagan azotining umumiy miqdori taxminan 25– 30 mg%.
Plazmada azotsiz organiq moddalardan glyukoza (80– 120 mg % yoki 4,44– 6,66 mmol/l), neytral yog‗lar, organiq kislotalar mavjud bо‗lib, yog‗ va yog‗simon moddalarning umumiy miqdori 0.4– 0,7%ni tashkil qiladi.