|
Sintetik charmlar.
Sintetik charmlar
poliefiruretan asosidagi yuqori
molekulali moddalarning dispersiyasi yoki eritmasi bilan yuzasi qoplangan
sintetik tolali noto„qima materiallar asosida tayyorlanadi. Ular tashqi ko„rinishi
hamda tuzilishi bo„yicha tabiiy charmlarga juda yaqin. Sintetik charmlar
tuzilishining o„ziga xos xususiyatlari bo„yicha uch turdagi charmlarga ajratiladi:
gazlama armaturali uch va bir qatlamli sintetik charmlar.
Uch qatlamli sintetik charmlar - SK-2 (Rossiya), korfam (AQSH), bareks
(Chexoslovakiya), patora va xaytellak (Yaponiya) hamda boshqalar bir-biridan
tola tarkibi, asos tun, poliuretan kompozitsiyasining tarkibi va ishlab chiqarish
texnologiyasining o„ziga xos xususiyatlari bilan farq qiladi. Ikki qatlamli sintetik
charmlar - SK-8 (Rossiya), ksile (Germaniya), klarino, eykas, kordley
(Yaponiya), kolaten va kollavel (Chexoslovakiya), jentra (AQSH) va boshqalar
ham asosan, materiallar asosi bo„yicha ajralib turadi. Bir qatlamli sintetik
charmlar - porveyr (Angliya) asossiz bo„lib, poliuretan kompozitsiyasi
qoplangan plyonkadan iborat.
Poyabzallarning tagi uchun ishtalitadigan sun‘iy materiallarga
rezinali
plastinalar (ko„proq shulardan kesilgan yoki qoliplangan tag qismlari -
tagcharmlar, poshnalar, poshnali tagcharmlar), kartonlar, rantlar uchun sun‟iy
charmlar va plastmassalar kiradi.
Tagcharm rezinasi
tabiiy yoki sintetik kauchuklar, oltingugurt va foydali
qo„shimchalardan vulkanizatsiya qilish yo„li bilan olinadi. Oltingugurt
vulkanizatsiya qiluvchi modda hisoblanadi, chunki u kauchuk bilan o„zaro
reaksiyaga kirishish natijasida rezina hosil bo„ladi.
Rezinalar tuzilishi bo„yicha g„ovakli, g„ovaksiz, tola bilan to„ldirilgan
turlar: turli rangda bo„ladi. Poyabzallarning tagcharmi uchun rezinalar tarkibi va
331
tuzilishi bo„yicha quyidagilarga ajratiladi: odatdagi g„ovaksiz, g„ovakli,
charmga o„xshash g„ovakli va g„ovaksiz (to„ldiruvchisiz, tolali to„ldiruvchi),
transparent rezinasi va stironip.
Charmga o‗xshash rezinalar
qalinligi, qattiqligi, eiastik va plastik
xususiyatlari bo„yicha tabiiy charmlarga o„xshash, lekin yeyilishga chidamliligi
bilan farq qiladi. Ular tag qismi yelimlash usuli bilan olinadigan poyabzallar
uchun ishlatiladi. Quyidagi charmga o„xshash rezinalar g„ovakli tuzilishga ega:
kojvolon (yuqori mexanik ko„rsatkichlarga ega), darnit (termik barqaror
kojvolon), voloknit, vulkanit (barchasiga tolali to„ldirgichlar qo„llanilgan).
Transparent rezinasi -
egiluvchan tiniq material, tarkibida ko„proq tabiiy
kauchuk bo„ladi. Aralashmaga tabiiy kauchuk, transparent sintetik izopren (ski)
qo„shilsa stironip rezinasi olinadi. Ulardan chuqur taram-taram (riflyonniye)
qilingan egiluvchan tagcharmlar (sport poyabzallari) tayyorlash uchun
foydalaniladi.
Poyabzal kartonlari
patak, to„shama patak, gelyonok va boshqa qismlar
tayyorlashda ishlatiladi. Kartonlar tayyorlashda xomashyo sifatida lateks yoki
bitum-kanifol bilan yelimlanadigan charm va o„simlik tolalari qo„llaniladi.
Kartonlar tarkibi bo„yicha quyidagilarga bo„linadi: patakbop (selluloza
tolasidan), charm karton (charm va selluloza tolasidan), patakli sun‟iy poluval
hamda kojmatol (charm tolasidan), tekson (selluloza aralashmasi va lateksdan),
kapron (lateks bilan shimdirilgan kollagen hamda sintetik tolalardan). Ishlatilishi
bo„yicha quyidagi guruhlarga bo„linadi: patak (C), dastak (Z), to„shama patak
(P), gelyonok (GL) va platforma uchun (PL).
Plastmassalar
tagcharmlar
tayyorlashda
ishlatiladi.
Jumladan,
polivinilxloriddan yeyilishga chidamli, egiluvchan, lekin sovuqqa chidamsiz,
poliuretandan yeyilishga va egilishga chidamli, nisbatan yengil, shaklini
saqlovchi tagcharmlar hamda kapron va polietilendan poshnalar, poshnatagi
(poliamiddan) tayyorlanadi.
332
Poyabzallar uchun ko„plab
to‗qimachilik materiallari
(gazlamalar,
trikotaj, noto„qima xolstlar va to„qima-attorlik buyumlari) ham ishlatiladi.
Bularning har biri tola tarkibi, tuzilishi va pardozi bo„yicha bo„linadi. Jumladan,
tola tarkibi bo„yicha paxta, zig„ir, jun, ipak hamda qurama, foydalanishi
bo„yicha poyabzallar ustki qismi detallarining tashqi bo„laklari (atlas, ikki
qatlamli kirza, ragojka, drap, sukno, zamsha, vertyolkali trikotaj matosi,
noto„qima materiallar), astarlar (tiksarja, diagonal, tik-lastik, bayka, sun‟iy
mo„yna va boshq.) va oraliq qismlari (kord-bumazey, bo„z va xom mitkallar)
bo„ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
