109
Mehnat faoliyatini motivlashni va qiziqtirishni boshqarish – xodimlarning
faoliyat sharoitini o‗zgartirish, mehnatga undovchi qiziqtirish vositalari va
motivlaridan foydalanish yo‗li bilan ularning fe‘l-atvoriga muttasil ta‘sir qilib
turish demakdir.
Mehnat faoliyatini motivlash va stimullashni boshqarish jarayoni quyidagi
umumiy vazifalarni o‗z ichiga oladigan jarayondir:
- prognozlash va
rejalash;
- tashkil etish;
- stimullash;
- muvofiqlashtirish va
tartibga solish;
- nazorat, hisob-kitob, tahlil.
Maxsus funksiyalar
ham mavjud, chunonchi:
-
mehnatni motivlash va stimullash tizimini tashxislash;
-
tashkilotning xodimlarni motivlash va stimullash sohasidagi strategiyasi
maqsadlari va
qoidalarini ishlab chiqish;
-
xodimlarni sttmullashsh tizimining mazmunini belgilash;
-
moddiy pulli va pulsiz mukofotlash tizimini ishlab chiqish;
-
moddiy rag‗batlantirish tizimini ishlab chiqish;
-
xodimlarni motivlash va stimullashni tartibga soluvchi ichki me‘yoriy
hujjatlarni ishlab chiqish;
-
xodimlarni motivlash va stimullashsh tizimi samaradorligi monitoringi.
Mehnatni motivlash va unga qiziqtirishni boshqarishda quyidagi qoidalarga
rioya etilishi lozim:
- mehnatni baholash va unga haq to‗lashda xodim hissasini tashkil etuvchi
hamma jihatlarni hisobga olish;
- xodimlarga innovatsiya faoliyatida
qatnashish imkoniyatini berish;
- xodimlarning har bir guruhiga mehnatga haq to‗lash va stimullashning
barcha turlaridan bahramand bo‗lish imkonini berish;
-hayot yo‗lining hamma bosqichlarida xodimlar turmushini ta‘minlashda
tashkilotning ishtirok etishi;
110
-xodimni tashkilotda saqlab qolish;
-tashkilotning ta‘sir doirasiga xodimdan tashqari uning oila a‘zolarini ham
jalb qilish.
Xodimlarni jalb qilish va saqlab qolish orqali tashkilot maqsadlariga
erishishni ta‘minlash – xodimlar mehnatini motivlash va stimullash tizimini
shakllantirishning va faoliyat yuritishning asosiy maqsadidir.
Qo‗shimcha sifatida quyidagi maqsadlarni ham aytib o‗tish mumkin:
-xodimlarni tashkilotga jalb qilish, ularni uyushtirish;
-xodimlarning mehnat ulushini odilona baholash;
-unumdorlikni stimullash;
-moddiy
qiziqtirishga
va
ijtimoiy
himoya
tadbirlariga
qilingan
harajatlarning eng maqbul nisbati;
-tashkilotni samarali rivojlantirish.
Korxona xodimlarini motivlash va stimullash tizimi mahalliy ma‘muriy
hujjatlarda belgilab qo‗yilishi kerak. Bu hujjatlar:
-umumiy xarakterda (jamoaviy shartnoma, mehnat shartnomasi, ichki tartib-
qoidalar, bo‗linma to‗g‗risida nizom, qo‗shimcha
reglament, shtat jadvali va h.k.);
-moddiy stimullashshni tartibga soluvchi (mehnatga haq to‗lash va moddiy
qiziqtirish to‗g‗risida nizom, ijtimoiy to‗lovlar va imtiyozlar – ijtimoiy paket
to‗g‗risida nizom va b.sh.q.);
-bevosita stimullashshni tartibga soluvchi (tashkilotning axloq kodeksi,
xodimlarni attestatsiyadan o‗tkazish to‗g‗risida nizom, rahbarlar
va mutaxassislarni
saralash asosida tanlab olish to‗g‗risida nizom va h.k.) hujjatlardir.