O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti “Geologiya qidiruv” fаkultеti “Nеft va gazni qayta ishlash ob’ektlari” kаfеdrаsi «korroziyadan himoya qilish»

6-МАЪРУЗА. ГАЗ КОРРОЗИЯСИ ТЕЗЛИГИГА ТАЪСИРИ ФАКТОРЛАР


6.1. Газ коррозияси тезлигига ички ва ташқи факторларнинг таъсири.
6.2. Иссиқликка чидамли легирлаш назарияси.
Таянч сўзлар: оксид, Гиббс энергияси, эркин энергия, ҳимоя парда, ионизация, адсорбция, хемосорбция, конденсация, изотерма, адсорбент, адсорбат, логарифмик изотерма, мономолекуляр адсорбция, плёнка.


6.1. Газ коррозияси тезлигига ички ва ташқи факторларнинг таъсири.
Плёнка таркибининг таъсири.
Сирт плёнкаларининг ҳимоя хусусиятлари қотишманинг табиати ва таркибига боғлиқ. Юқори ҳараоратларда (800^оС дан юқори) пўлатнинг таркибидаги углероднинг миқдорининг ортиши билан унинг оксидланиш тезлиги камаяди. Бунда пўлатнинг углеродсизланиши ҳам камаяди. Бу ҳолат углерод(II) оксиди – СО ҳосил бўлиш жараёнининг жадаллашуви билан боғлиқ. Қотишма таркибидаги олтингугурт, фосфор, никел ва марганец темирнинг юқори ҳароратли оксидланиш жараёнига деярли таъсир қилмайди. Титан, мис, кобалт ва бериллий газ коррозиясининг тезлигини жуда кам миқдорда камайтиради.
Хром, алюминий ва кремний мустаҳкам ҳимоя оксид плёнкаларини ҳосил қилиши сабабли темирнинг оксидланишини кескин камайтиради. Бу элементлар пўлатнинг иссиқликка чидамлилигини ошириш мақсадида уни легирлашда кенг қўлланилади (4.7-расм). Пўлатга 30% гача қўшилган хром унинг иссиқликка чидамлилигини сезиларли даражада оширади.
Пўлатга одатда 10 % гача қўшиладиган алюминий унинг иссиқликка чидамлилигини янада оширади. Пўлатган 5% гача қўшилган кремний ҳам худди шундай хоссага эга. Бироқ, алюминий ва кремнийнинг кўп миқдорда пўлатга қўшилиши унинг қаттиқ ва мўрт бўлишига олиб келади ва унга ишлов беришни қийинлаштиради. Шунинг учун иссиқликка чидамлилик учун легирлашнинг асосини Fe – Cr ташкил этади ва қўшимча 4-5% алюминий ва кремний киритилади.
Ванадий, волфрам ва молибден пўлатнинг юқори ҳароратларда оксидланишини кескин тезлаштиради. Бу ҳол бундай элементлар билан ўосил бўладиган оксидларнинг учувчанлиги ва тез эрувчанлиги билан изоҳланади.