O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti “Geologiya qidiruv” fаkultеti “Nеft va gazni qayta ishlash ob’ektlari” kаfеdrаsi «korroziyadan himoya qilish»

4.1-расм. Металлда ғовак оксид плёнканинг ҳосил бўлиш схемаси.

бунда K₁= k_cC_o – оксидловчининг берилган концентрацияси учун доимий бўлган катталик; A_h – сон қиймат жиҳатдан тажрибадан олдинги плёнканинг қалинлигига тенг бўлган катталик.

Кўплаб тажрибалар шуни кўрсатадики, A_h нинг қиймати нолга жуда яқин. Шу сабабли (4.3) тенгламани қуйидаги содда кўринишда ёзиш мумкин:
h = K₁ τ (4.4)
Шундай қилиб, ғовак (ҳимоя вазифасини ўтамайдиган) плёнканинг ўсиши кимёвий оксидланиш реакциясининг тезлиги билан бошқарилиб (кинетик бошқарув), вақт бўйича чизиқли қонуният асосида кечади.
Чизиқли қонун ишқорий ва ишқорий-ер металларининг ҳавода юқори ҳароратли оксидланишида кузатилади. Шунингдек, бу ҳолат осидлари юқори ҳароратда авжийдиган металлар (масалан вольфрам, молибден) да ҳам кузатилади. Мисол тариқасида магний оксидланишининг экспериментал чизиқлари 4.2-расмда келтирилган.

4.2-расм. Турли ҳароратларда магнийнинг кислородда оксидланиши


Плёнка ўсишининг параболик қонуни.
Металлар оксидланишининг параболик қонуни биринчи марта Г.Тамман томонидан кумушнинг йод буғлари билан таъсирлашган ҳолатида аниқланган.
Агарда металл сиртида яхлит ҳимоя плёнкаси ҳосил бўлса _{ }1), у ҳолда коррозия жараёни вақт бўйича секинлашади. Коррозия тезлигига плёнка қатлами орқали компонент диффузияси таъсир қилади ва бундай ҳол учун Фик қонуни ўринли бўлади:
_{ } К_{д } (4.5)
бу ерда К_д — диффузия коэффициенти. (4.5) ифодани интеграллаб ва унда K₂ = 2К_д С_о белгилаш киритиб, қуйидаги тенгламани ҳосил қиламиз:
h² = K₂ τ (4.6)
h га нисбатан иккинчи даражали ҳисобланган (4.6) формула плёка ўсишининг параболик қонунини ифодалайди.
Мисол тариқасида турли ҳароратли ҳавода темир оксидланиш тезлигининг экспериментал эгриликлари 4.3-расмда келтирилган.
Оксид плёка ўсишининг параболик қонуни бошланғич қисмларни ҳисобга олмаганда вольфрам, мис, темир, никелнинг оксидланишида ва шунингдек кумушда галогенид плёнканинг ҳосил бўлишида кузатилади.